ATM’lerde Yeni Dönem: Para Yatırma ve Çekme Limitleri Yeniden Değişiyor
Emekli Maaşında Yeni Model Önerisi: 5 Farklı Yöntem Uzmanından Geldi
Emekli olanlar arasındaki maaş farkı ile ilgili düzenleme hazırlıkları yapılırken, uzmanından emeklinin 5 sorununa çözüm önerileri geldi.
2024 ile 2025 emekli olanlar arasındaki maaş farkınınım çözümü için hükümet hazırlıklara başladı. Geçen hafta Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, 2025 için doğacak maaş farkının çözümü için çalışmalara başladıklarını duyurmuştu. Bakan Işıkhan, maaş farkı sorununun çözümde nasıl bir yöntem belirleneceğini ise açıklamadı.
Türkiye’de emeklilik sisteminde aylık ödenen dosya sayısının 16 milyona ulaştığını ve SGK sisteminde 1.8 çalışana bir emekli düştüğünün altını çizerek “Bunun olması gereken oranı ise 4 çalışana bir emeklinin düşmesi. Dolayısıyla bu dengenin sağlanamaması hem sosyal güvenlik sistemini zora sokuyor hem de emeklilerin daha yüksek aylık almalarını önlüyor” dedi. Faruk Erdem emeklinin 5 sorununa kritik çözüm önerilerini paylaştı.
Emekli sisteminde yeni modelin şart olduğunu söyleyen Işıkhan, “Emekli maaş bağlama sisteminin artık yeni döneme uygun hale gelmesi gerektiğini dile getirdik, gündem yaptık. Ardından Orta Vadeli Program’da (OVP) emeklilik sistemi ve maaş hesaplama yöntemlerini de içine alan bir dizi düzenlemenin yapılması öngörüldü. Ardından taban maaş uygulamasının çok önemli bir destek olduğunu ancak zam dönemlerinde ‘sıfır zam’ sorunu ortaya çıkardığını belirttik. Bu konuda da her dönem artışlar yapılmaya başlandı.” dedi.
“Son olarak 2024 yılında emekli olacaklarla 2025 yılında emekli olacaklar arasında güncelleme katsayısı sebebiyle yüzde 30 oranında fark oluşabileceğini gündem yaptık. Şimdi Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanlığı bu konuda bir çalışma yapıldığını açıkladı.”
5 FARKLI SORUNA 5 FARKLI ÇÖZÜM ÖNERİSİNİ AÇIKLADI
“Sorun 1: Maaş bağlama sisteminde kullanılan üç dönem ayrı hesaplama emekliler arasında farklılıklar oluşturuyor. Farklı aylık bağlama oranları hesaplamalarda haksızlık yapıldığı algısı oluşturuyor ve ‘intibak’ talepleri çoğalıyor.
Çözüm: Aylık bağlama sistemi üçlü karma yapıdan kurtarılmalı, tek oran ve güncelleme ile sadeleşmelidir.”
“Emekli aylığı hesaplanırken uygulanan üçlü yapı sistemi karmaşıklaştırıyor. 1999 öncesi dönem için farklı aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayısı, 1999-2008 arası için daha düşmüş bir aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayısı, ardından 2008 sonrası için düşük aylık bağlama oranı ve büyümenin enflasyonun etki ettiği güncelleme katsayısı. Bu hesaplamalar üç ayrı kanuna göre yapılıyor. Bu üç ayrı hesap toplanıp emekli aylığı ortaya çıkartılıyor. Dolayısıyla bu karma sistem hem hizmeti alanın hem de hizmeti verenin kafasını karıştırıyor.”
”Sorun 2: Çok prim günü olan az maaş alabildiği için haksızlık yapıldığını düşünüyor. Yüksek prim ödemenin karşılığının olmaması algısıyla hem kayıt dışılığın hem de gerçek maaşın gizlenerek gizli kayıt dışılığın ortaya çıkıyor. Böylece hem devletten vergi ve prim kaçırılırken çalışanın da geleceği çalınıyor. Ancak ‘Düşük ödesem de taban maaş alırım nasıl olsa’ algısı bu sorunu körüklüyor.
Çözüm: Ödenen primlerin ana veriyi oluşturmaya devam edeceği ama çalışılan günün de maaşlarda etkisinin hissedileceği bir sistem sorunu çözecektir.”
“Sorun 3: 6 aylık enflasyona bakılarak yapılan artışlar, emekliyi enflasyona ezdirmeme gayesiyle yapılıyor. Ancak her dönem refah payı eklenmesi gündeme geliyor ve bu tartışmalara yol açıyor.
Çözüm: 6 aylık enflasyon kadar yapılan artışlar yerine her ay bir önceki ayın enflasyonu kadar yapılacak artış, emekli aylıklarındaki erimeyi önleyeceği gibi, refah payı gibi tartışmaları ortadan kaldıracak, değişen güncelleme katsayısı sorununu da çözecektir.”
“Sorun 4: Dilekçe tarihi bağlanacak aylığı değiştiriyor. Bu da belli dönemlerde yığılmalara yol açıyor. 2024-2025 arasındaki yüzde 30 farkta olduğu gibi ’emeklilerin maaşı düşürülüyor’ gibi bir yalanın yayılmasına yol açıyor.”
“Sorun 5: Taban maaş uygulaması geniş kesimleri rahatlatırken her zam döneminde ‘sıfır zam’ sorununu ortaya çıkartıyor. Ayrıca taban maaşın hemen üstündeki aylık skalalarında rahatsızlığa yol açıyor. 3.600 günle emekli olan birinin 12.500 TL maaş alması, 9 bin günle emekli olan birisinin 13.000 TL maaş alması gibi.”
“Çözüm: Son yıllarda emeklilerin kafasını karıştıran bir başka unsur da ‘taban maaş’ ve ‘kök maaş’ uygulaması oldu. Pandemiyle getirilen taban maaş uygulaması aslında düşük maaş alan emekliler açısından büyük avantaj oluşturdu.”
Kaynak: Duvar
