ARTVİN’İN YUSUFELİ İLÇESİ YEDİNCİ KEZ TAŞINMAYA HAZIRLANIYOR: ESNAF KEPENK İNDİRDİ
ELAZIĞLI VATANDAŞ: “GEÇEN YIL 500 TANE KOYUNU OLAN İNSAN ZENGİNDİ, BU YIL 500 KOYUNU OLAN ADAM FAKİR”
İYİ Parti Elazığ Vilayet Lideri Servet Gürgözeler, Elazığlı besicilerle dertleşti. Nakliyecilik yaptığını ve Diyarbakır’a canlı hayvan götürdüğünü söyleyen Mehmet Ayhan isimli vatandaş, “Gördüm ki Diyarbakır’da beşerler damızlık hayvanlarını kesite götürüyorlar. Bu gidişle Türkiye’de damızlık hayvan kalmayacak. Yem fiyatları değerli. Geçen yıl ya da iki yıl önce 500 tane koyunu olan insan zengindi. Bu yıl 500 tane koyunu olan insan yeşil kartlı, fakir” dedi.
İYİ Parti Elazığ Vilayet Lideri Servet Gürgözeler ve partililer, Elazığlı besicilerin sıkıntılarını dinledi. Çiftçilerin Tarım Kredi Kooperatifi’ne olan borçlarının yapılandırılmasının da faize tabi olduğunu söz eden bir üretici, “Çiftçilerin Tarım Kooperatifi’ne olan borçları, devlete olan borçları; bu borçları yapılandırması faizle oldu. 10 bin lira alan, parayı 10 bin lira olarak 24 ay vade uzatmadı. Sana bir vade verdiler fakat o 10 bin TL’yi 15 bin lira olarak vade verdiler. Fakat sen yeniden içeri gireceksin, yeniden ödeyemeyeceksin. Tekrar bu faizle ötelemek zorunda kalacaksın. Yani senin şu Tarım Kooperatifi’ne, krediye hiçbir halde borcun bitmeyecek. Bu bir gerçek, çünkü güzelleştirilen hiçbir şey yok” diye konuştu.
“BU YIL 500 KOYUNU OLAN ADAM YEŞİL KARTLI”
Besicilerin gün geçtikçe çıkmaza girdiğini söyleyen Mehmet Ayhan isimli vatandaş, besicilerin devlet dayanağına muhtaç kaldıklarını söyledi. Ayhan, şunları söyledi:
“Diyarbakır’a nakliye yapıyorum, canlı hayvan götürüyorum. Lakin gördüm ki Diyarbakır’da beşerler damızlık hayvanlarını kesite götürüyorlar ve kesimhane kuru. Bu gidişle Türkiye’de damızlık hayvan kalmayacak. Yem fiyatları kıymetli. Geçen yıl ya da 2 yıl önce 500 tane koyunu olan insan zengindi. Bu yıl 500 tane koyunu olan insan yeşil kartlı, yoksul. Devlet dayanak veriyor ya güç takviyesi, yakıt takviyesi; o 500 koyunu olan beşerler gerçekten onlara muhtaç. Lakin geçen yıl 300 koyunu olan insan gerçekten zengindi, ancak bu yıl yoksul. Devletin dayanağına muhtaç. Burada besicilerle, üreticilerle görüşmelerim sonucunda çıkardığım sorun bu.”
“ÇİFTÇİ HAMALLIK YAPIYOR, KAZANDIĞI HİÇBİR ŞEY YOK”
Muhammed Emin Budak isimli besici ise şunları söyledi:
“Bugün 30 dönüm bir yer ektiğiniz vakit, 30 dönümden alacağınız en güzel randıman 12 ton arpadır. Bugün tohumu alıyorsunuz, 30 dönümlük yere ekeceğiniz arpanın en az 1 ton arpa ekmeniz lazım. Bir ton, bugün 8 bin TL. Bunu iki kere sürüyorsunuz, 60 dönüm sürmüş oluyorsunuz. Bunun dönümüne, nereden baksanız 60 dönüm için 10 bin TL mazot yakıyorsunuz. Bunun şöyle bir durumu da var: Arpayı sonuçta biçip kaldıracaksınız biçerdöverle. Biçerdövere de 10 bin TL ödüyorsunuz, eder 20 bin TL. Tohumuna 7 bin TL veriyorsunuz, 27 bin. Bunun kış gübresi var, bahar gübresi var; 50 bin TL’yi buluyor. 12 ton arpayı çarptığınız vakit, 70 bin lira. Artık çiftçi kendi hamallığını yazmıyor, kendi işçiliğini yazmıyor. Çiftçi, bir yerde işe girdiği vakit 6 ayda 30 bin TL kazanacak taban ücretle. Artık 30 bin lirayı eklediği vakit, 80 bin lira. 10 bin lira içeride çiftçi. Aslında çiftçi bir yerde hamallık yapıyor, hamallığı yapıyor kazandığı hiçbir şey yok. Kendi öz maaşını bile çıkartamıyor. Bunun yanı sıra artık arpa ekmeyi beşerler bıraktılar. Bütün yerleri, Elazığ’da, her yerde kimse artık ekim yapmıyor. Kuzu yemine gelelim; kuzu yeminin torbası 80 TL ile 120 TL ortası. Beşerler hayvancılıkla ilgili yem ekmiyorlar. Mazot ve gübre fiyatları kurtarmıyor. Gübre konusu da şu; vaktinde hükümetler, bu yerlere DAP gübresi enjekte ettiler. Artık insanların sigara içmesi üzere, tiryakiliği üzere bugün toprak da bu gübrenin tiryakisi olmuş. Artık bu gübreyi vermediği vakit o topraktan randıman alınmıyor, ot bitmiyor. Artık bu gübrenin tonu, torba hesabı 90-100 TL, tonu 10 bin TL. Bu gübreyi atmadığım vakit ot bitmeyecek, olmayacak. Bunun bir de ilaçlaması var.
“DEVLET BANKALARI TEŞVİK VERİYOR, ONU DA HÜKÜMET YANLILARI ALIYOR”
Bugün hayvancılık sektörüne baktığımız vakit, yalnızca hayvancılık olarak bakamazsınız. Tarımdan alacaksınız, bölgenin ikliminden alacaksınız. ‘Ziraat Bankası’na teşvik verdi’ diyorlar. Lakin Ziraat Bankası’nın teşviğine baktığınız vakit, Ziraat Bankası’nın teşviği hükümete taraflı olan insanlara gidip de on ailenin, yirmi ailenin aldığı bir para. Lakin Ahmet gittiği vakit, Mehmet gittiği vakit, Cafer gittiği vakit, Ziraat Bankası’nın sana söylediği tek söz var: ‘Elazığ bölgesine yahut Malatya bölgesine, Diyarbakır bölgesine gelen para bitti’. Bitti de bir gün de mi bitti, üç günde mi bitti, beş günde mi bitti? Hani bir teşvik vardı?”
“BU BİÇİMDE ÇİFTÇİNİN BORCU HİÇBİR FORMDA BİTMEYECEK”
Muhammed Emin Budak, çiftçilerin Tarım Kredi Kooperatifi’ne olan borç yapılandırmalarının faizli olduğunu tabir ederek, bu biçimde bir düzenlemeyle çiftçilerin borçlarının asla bitmeyeceğini belirtti. Budak, şunları söyledi:
“Çiftçilerin Tarım Kooperatifi’ne olan borçları, devlete olan borçları; bu borçları yapılandırması faizle oldu. 10 bin lira alan, parayı 10 bin lira olarak 24 ay vade uzatmadı. Sana bir vade verdiler lakin o 10 bin TL’yi 15 bin lira olarak vade verdiler. Fakat sen tekrar içeri gireceksin, yeniden ödeyemeyeceksin. Tekrar bu faizle ötelemek zorunda kalacaksın. Yani senin şu Tarım Kooperatifi’ne, krediye hiçbir biçimde borcun bitmeyecek. Bu bir gerçek, çünkü güzelleştirilen hiçbir şey yok.’
“BESİCİ KÜPE TAKILAN HAYVANLARINI İKİ KÖY İLERİYE BİLE GÖTÜREMİYOR”
Bugün Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde en çok küçükbaş barındıran Erzincan, Elazığ; bugün baktığınız vakit Tunceli bölgesinde Pertek, Çemişgezek bölgesinde ve bu bütün coğrafyadaki dağların yaylaları kullanan yüzde 90’lık bir kesitten bahsediyoruz. Bu hayvanların hiçbirisinde küpe yoktur. Bundan 7-8 yıl öncesine kadar devlet dedi ki ‘Gelin küpe takalım’. Nedir küpe? ‘Yeşil küpe süt parası için, mavi küpe yem parası için. Size bedavadan yem parası, süt parası vereceğiz’ denildi. Millete cazip geldi. Lakin bu insanların bir yeşil kartı vardı. Hayvanlar üzerlerine yazılı olmadığı için yeşil karttan faydalanma sebepleri vardı. Artık küpeler takıldıktan sonra bunlar, bir sefere mahsus yem ve süt paralarını aldılar. Artık bu hayvanların hepsi kayıtlı. Kaydı aldıktan sonra bir ilçede iki köy ileriye, yaylaya hayvanlarını götüremiyor. Çünkü küpeli, kayıtlı; devletten müsaade alması lazım. Devletten müsaade aldığı vakit da katiyetle bir tane peynir tüccarının iki dudağı ortasında kalıyorsun. Gidiyorsun ihaleye giriyorsun, bir yayla satın alıyorsun ve yaylaya 1 milyon, 500 bin TL paralar ödüyorsun. Şu an artık Türkiye’de Anadolu Bölgesi’nde hiçbir yayla kirasız değil, hiçbir yayla parasız değil. Şu an kendi yaylanı bile parayla okutuyorsun.
“SENİN OTURDUĞUN KÖYÜN YAYLALARINI BİLE VALİLİK KİRAYA VERİYOR”
Mesela Tunceli Pülümürlü bir arkadaşımızı ele alalım. Bir tane köyü var, kooperatiflerini kurmuşlar, kendi yerlerini kiraya vermek istiyorlar. Veremezler katiyen. Valilik verecek. Senin oturduğun köyün yaylalarını bile valilik kiraya veriyor. Artık bana veriyor, Şavak’a veriyor. Lakin ben bir şey kazanmıyorum. Koyun başına 150 TL’ye denk geliyor. Benim göç dönemim var. 3 katlı kamyonlara hayvanlarımı yüklüyorum. Sivas’a götürüyorum, Erzurum Palandöken yaylasına götürüyorum, Tunceli Pülümür’e Berat çayına götürüyorum, Bahar yaylalarına, Ağrıtut Yaylası’na, Ovacık’a götürüyorum. Götürürken de 3 katlı kamyonlarla dünyanın parasını ödüyorum. Yayla parası ödüyorum, hayvanlarım telef oluyor. Üst katta, kamyonun içerisinde 6-7-8-10 tane hayvanımız telef oluyor. Onun dışında bir de dönerken ben bu kamyonlarla geri geliyorum. Bu da başka bir maliyet.”
“YAYLALARIN KİRALAMA HAKKI DAMIZLIK BİRLİĞİNE VERİLMİŞ”
Muhammed Emin Budak, yaylaları kiralama hakkının Damızlık Kooperatifi isimli bir birliğe verildiğini söyleyerek bu kooperatifte lider da dahil üyelerin en az yüzde 70’inin hayvancılık yapmadığını söyledi. Besicilerin yazgısının bu işte uzman olmayan şahısların eline bırakıldığını kaydeden Budak, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Yaylalar, valinin önderliğinde, yıllarca valiliğin kurduğu bir kurulla verilirdi. O dönem de tekrar bu yaylalar verilirken bu kadar da güzel bir halde, mantıklı bir formda dağıtılmadı. Tekrar üç-beş kişinin inhisarında kaldı bu. Bütün bölgenin yaylaları artık de Damızlık Kooperatifi diye bir kooperatif kurulmuş, bu sene o kooperatife verilmiş yaylalar, bu birliğe fakat tuhaf olan şu; ne bu birliğin liderinde ne de yönetimin yüzde 70’inde hayvan var. Bu birlik, hayvancılık yapmıyor. Hayvancılık yapmayan bir birliğin mantık olarak yaylaları elinde bulundurması ve bu yaylaları hangi mantığa göre hayvancılara dağıttınız? Yani karşılığında ne aldınız? Ve bu işten ne kadar kâr yaptınız? Ne kadar nemalandınız? Neyin kriterine göre bu hayvanları yaylalara vardınız? Bilginiz ne, kültürünüz ne? Çevre mühendisi misiniz? Hayvancı değilseniz çeviremezsiniz. O değilse daha önce o bölgeyi tahlil etmiş, eğitim düzeyi yüksek insanlardan birisi misiniz? Bu yaylaların hayvan sayısını biliyor musunuz? Kapasitesini biliyor musunuz? Kaç hayvan kaldırabileceğini biliyor musunuz yahut devletin yasaklı-yasaksız bölgelerini biliyor musunuz? Elinizde öyle bir harita mı var? Yani hem hayvancı değilsiniz hem bilgilere sahip değilsiniz. Bu hayvanları bu coğrafyaya nasıl dağıttınız ve bu coğrafyaya dağıtırken o coğrafyada bulunan köylerdeki hayvanların sayısını da aldınız mı?”
“MERA DAĞILIMINDA DENGESİZLİK VAR”
Küçükbaş hayvancılık Elazığ’ın kimi bölgelerinde ağırlaşmış. Birtakım bölgelerinde de tek bir tavuk bile yok. Sivrice’de, Maden’de, Baskil’de, Palu’nun büyük bir kısmında küçükbaş hayvancılık hiç yok. Hatta buralarda yazın sıcaklardan, kuru otlardan ötürü vakit zaman yangınlar oluyor. Öteki tarafta küçükbaş hayvancılığın kümelendiği bölgelerde küçükbaş hayvanlar, yazın verimli otun en yüksek olduğu dönemde bile hayvanlar aç kalıyor. Ve yem veriyorlar. Mera dağılımında bir dengesizlik var. Devlet, bu boş meraları bedelsiz üreticiye tahsil etmeli. Artık üreticiler, kışın rakımı düşük yerleri tercih eder. Yazın zati yaylalara gidiyorlar. Niçin rakımı düşük? Kışın hafif olur hayvanlar, daha çok kendi ağızlarla yem yer. Lakin buna karşın devlet bir türlü bu köylerin meralarını üreticiye tahsis etmiyor yahut edemiyor. Artık anayasal boşluk mu var, yasal boşluk mu var? Yahut üreticilerin yöneticilerin basiretsizliği mi?”
“5 BİN 200 LİRADAN UCUZ YEM ALIP 7 BİN LİRAYA SATIYORLAR”
Süleyman Aylan isimli vatandaş da kesildiği halde küpeden düşürülmeyen birçok hayvan için kimi besicilerin kooperatiflerden uygun fiyata yem alıp yüksek fiyattan bunları sattığını ve bunun denetlenmesi gerektiğini belirtti. Aylan, şunları söyledi:
“Benim üzerime kayıtlı hayvanım yok. İşletmem var lakin hayvanım yok. Yalnız işletmesi olup da üzerine, adam hayvanı kestirmiş, küpeleri resmi olarak kayıtta duruyor. Adam satmış, erkek hayvanı götürmüş, kestirmiş. Ancak küpeleri duruyor. Küpeden düşürmemiş. Kaydı duruyor. Tarım müdürlüğünde kaydı duruyor. İstesem artık Tarım Vilayet Müdürlüğü’ne gidip 200 -300 tane hayvan kaydederim. Giderim şu an Tarım Kredi Kooperatifi’nin dağıtmış olduğu yerden alırım. Şu an Yaradanım Kredi Kooperatifi yem veriyor hayvancılara bir dünya var. Onun takip edilmesini istiyoruz. Tarım Kredi Kooperatifi’nden 5 bin 200 liraya yem alıyor, 7 bin liraya satıyor. Hiç kendisi de gitmiyor, tüccarın bir elemanı gidiyor. Oradan 5 bin 200 liralık yemi alıp satıyor. Ortadaki kâr da tüccara kalıyor. Resmi olarak her şey var, lakin hayvanı yok, lakin işletmesi var. İnancınız olsun ki hayvancından daha çok bunlar alıp satıyor. Devlet ne yapsa hırsızla baş edemiyor. Lakin takip de etmiyor. Bu çok önemli. Bu işten nemalanan bir dünya insan var. Hem tüccar hem de böyle sahtekar beşerler var. İsterseniz ben gelin yapayım size, lakin ben almam parasını.”
