HÜSEYİN BAŞ: “PATRİK VEYA PATRİKHANE, MOSKOVA VE KUDÜS’TEKİ PATRİKLERİ AFOROZ ETTİ. BU DEVLET İÇİNDE DEVLET DEMEK”
ANTALYA BÜYÜKŞEHİR ETRAF KONSEYİ “DÜDEN ÇAYI” RAPORUNU AÇIKLADI
Antalya Büyükşehir Belediyesi Çevre Heyeti, “Düden Çayı” konusunda oluşturduğu alt kurul çalışmalarını tamamlayarak, Düden Çayı raporunu açıkladı. Çevre Şurası raporda, Düden Çayı’nın kirliliğine sebep olabilecek temel meseleleri 7 unsur halinde sıralarken, kirliliğin önüne geçebilecek çözüm önerilerine de yer verdi.
Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin 2021 yılı Ocak ayı içerisinde, Düden Çayı’nda meydana gelen balık ölümlerinin tekrar etmemesi için kirliliğin nedenlerini araştırmak ve çözüm önerileri üretmek maksadıyla oluşturulan Antalya Büyükşehir Belediyesi Çevre Konseyi Toplantısı, Büyükşehir Belediyesi Toplantı Salonu’nda gerçekleştirildi.
Toplantıya, Antalya Büyükşehir Belediyesi Lider Baş Danışmanı Cem Oğuz, Büyükşehir Belediyesi Lider Danışmanı ve birebir vakitte Çevre Konseyi Lideri Lokman Atasoy, kamu kurum temsilcileri, üniversite, meslek odası, sivil toplum örgütü temsilcileri ve alanında uzman şahıslar katıldı.
KAPSAMLI BİR RAPOR HAZIRLANDI
Toplantının açılışında konuşan Çevre Konseyi Lideri Lokman Atasoy, Antalya Büyükşehir Belediyesi’nin Düden Çayı konusunda çok hassas davrandığını, Düden Çayı’nda kirliliğin ortaya çıkmasından itibaren sorunun çözümüne yönelik önemli çalışmalar yürüttüklerini söyledi. Kamuoyunda mevzuyla ilgili bilgi kirliliğinin yaşanması üzerine, Nisan ayında mevzuyu Çevre Şurası gündemine taşıdıklarını ve ilgili tüm paydaşlarla, hususun uzmanlarıyla kapsamlı bir çalışma başlattıklarını belirten Lokman Atasoy, “Düden Çayı’nın korunması noktasında birinci günden itibaren Büyükşehir Belediyesi olarak üzerimize düşeni ve fazlasını yapmaya özen gösterdik. Tüm Çevre Heyet üyelerimizin de katkılarıyla, alanda yapılan çalışmalar, bilimsel araştırmalar, tahliller, toplantılar ve alt komitelerimizin çalışmalarıyla nihayet kapsamlı bir rapor hazırlandı. Artık bu rapor doğrultusunda, ilgili tüm kamu kurumlarımızın da katkılarıyla Düden Çayı’nda bir daha kirlilik yaşamamak ismine üzerimize düşen çalışmaları yapmalıyız” dedi.
DÜDEN ÇAYINA TESİR EDEN BASKI UNSURLARI
Büyükşehir Belediyesi Deniz ve Kıyı Yönetimi Şube Müdürü Mustafa Yıldırım, düdenler, kentsel atıksu, zeytinyağı fabrikaları, organize sanayi bölgesi, küçük sanayi bölgeleri ve geri dönüşüm tesisleri, Kızıllı Entegre Katı Atık Depolama alanı ile tarım ve hayvancılığın Düden Çayı havzasında oluşturduğu baskı ögelerini anlattı. Daha sonra ise Çevre Kurulu’nda tartışılan ve oluşturulan alt komitelerin çalışması sonucu oluşturulan Düden Çayı raporu açıklandı.
TEMEL SORUNLAR
Temel problemler ve çözüm önerileri başlığı altında hazırlanan rapor, heyet üyelerine sunuldu. Düden Çayı’na tesir eden 7 unsurluk temel meseleler şöyle sıralandı:
1-Düden Çayının ve yeraltı suyu kaynaklarının besleniminde en önemli role sahip düden yapıları, korunamaması nedeniyle kirlenme tehdidine açıktır. Mevcut durumda düden yapılarına direkt atık suların bağlanması yahut yağışlı dönemlerde yüzeysel kirliliğin taşınması sonucunda yeraltı suları ve dolaylı olarak da Düden Çayı kirlenme tehdidi altındadır.
2-Antalya Üst Traverten Platosunda ve Düden Çayının havzasında bulunan endüstriyel tesislerin, küçük ve orta ölçekli işletmelerin (zeytinyağı fabrikaları, geri dönüşüm tesisleri, halı yıkama fabrikaları vb) atık su ve deşarjlarının alıcı ortam üzerinde risk teşkil ettiği bilinmektedir.
3-Düden Çayı ve havzasındaki ağır ziraî faaliyetlerden kaynaklanabilecek olası riskler var olup yayılı kirlilik kaynağı oluşturmaktadır.
4-Düden Çayının üst kotunda kalan birtakım yerleşim alanlarının kanalizasyon çizgisine bağlı olmaması nedeniyle yerleşim yerlerinde fosseptik kullanılmaktadır. Bu yapıların mevzuatta belirtilen tekniğe uygun olarak inşa edilmemesi yahut bakım eksikliği sonucu kirleticilerin taşınması ile yeraltı sularının, dolaylı olarak da Düden çayının su kalitesinin etkilenmesi mümkündür. Ayrıyeten imar barışı sonucunda kontrolsüz bir formda yapılaşma söz konusu olup, bu yapılarda üretilen atıksuların bertaraf durumu bilinmemektedir.
5-Düden Çayı beslenim alanında bulunan faaliyetlerin kontrollerinin yetersiz kaldığı, mevcut durumda farklı kurumlar tarafından yapılan kontrollerde uyum ve bilgi paylaşımı eksikliği olduğu görülmüştür.
6-İlçe Belediye sonları içerisinde ruhsatsız yahut daha önce imar planlarına karşıt olup 3194 sayılı İmar Kanunu’nun Geçici Husus 16 kapsamında imar barışından yararlanarak yapı kayıt evrakı ile faaliyet yürüten işletmeler bulunmakta olup, bu işletmelerin faaliyetleri sonucu üretilen atıkların bertaraf durumu bilinmemektedir.
7-Düden Çayı havzasında mevzuatta çevre müsaadesine tabi işletmelerin faaliyet müsaadeleri Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Vilayet Müdürlüğü tarafından verilmekte olup müsaade basamağında kanalizasyona temas koşulu yahut bunun mümkün olmadığı yerlerde uygun bertaraf yahut sızdırmaz fosseptik kaidesi için ASAT Genel Müdürlüğü’nden görüş yazısı istenmektedir. ASAT Genel Müdürlüğü’nün uygun görüşü alınmadan Vilayet Müdürlüğü tarafından faaliyete müsaade verilmemektedir. Lakin birtakım ilçe belediyeleri bu usul işletmelere ASAT’ın uygun görüş yazısı şartı aranmadan işyeri açma evrakı verebilmekte olup bu hususta uygulama eksikliği bulunmaktadır.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Düden Çayı’nın kirlilikten korunması noktasında ise Büyükşehir Belediyesi Çevre Kurulu’nun Düden Çayı Raporu’ndaki 11 unsurluk çözüm önerileri ise şöyle:
1-Düdenlerin durumlarının yetkili Kurumlarca yerinde incelenerek, koruma-kullanma istikrarı gözetilerek yeraltı sularının su kalitesinin etkilenmeyeceği formda korunması sağlanmalıdır
2-28/12/2009 tarih ve 27446 sayılı Duraliler kaynakları müdafaa alanları ilanlarında 1. ve 2. Derece müdafaa alanı hudutları içerisinde gerçekleştirilen her türlü faaliyet için uyumun sağlanması gayesiyle yetkili Kurumlar ortası Valilik başkanlığında bir komite oluşturularak kontrollerin yapılması gerekmektedir
3-Halihazırda Düden çayının su kalitesini etkileyebilecek uygunsuzlukların acilen tespit edilerek faaliyetlerinin ilgili Kurumların eşgüdümünde durdurulması ve faaliyetlerine devam edebilmeleri için tespit edilen uygunsuzlukların giderilmesi için çalışmalarının yaptırılması sağlanmalıdır.
4-Düden Çayı beslenim alanında bulunan ziraî faaliyetlerde mevzuatta belirtildiği üzere uygun tarım uygulamalarına (bitkinin ihtiyaç duyacağı suyu temin edebilecek sulama sistemleri kurulması, kültürel önlemler, mekanik mücadele, biyolojik mücadele yahut biyoteknik yöntemler uygulanması, v.b.) geçilmesi, hayvancılık faaliyetlerinin gerçekleştirildiği alanlarda su ve toprak kirliliğine neden olmayacak halde atıkların depolanması ve çevre sıhhati tesislerinin kurulması yahut bu tesislere yönlendirilmesi teşvik edilmelidir
5-Düden Çayı beslenim alanında, kanalizasyona bağlı olmayan yerleşim yerlerinde acilen projelendirme çalışmalarının tamamlanarak yatırım programlarına alınması, kanalizasyon sistemine bağlanması mümkün olmayan yerlerde ise mevzuatta tanımlandığı şeklide sızdırmaz fosseptik yapılması ve bunların denetimlerinin de yeniden mevzuatta öngörüldüğü biçimde İlçe Belediyelerince yapılması gerekmektedir
6-Düden Çayı beslenim alanında bulunan işletmelerin toplu ya da kendi imkanları dahilinde arıtma ve bertaraf sistemlerinin heyeti olduğunun ve meselesiz olarak çalıştığının denetim edilmesi gerekmektedir
7-Düden Çayının yerüstünde kalan bölümü için ekolojik durumun belirlenmesinde önemli rol oynayan biyolojik, hidromorfolojik, kimyasal ve fizikokimyasal kalite parametreleri ile makul kirleticilerin su kütlesini temsil edecek azamî istasyonda düzenli dönemlerle izlenmesi, bu izleme çalışmaları sırasında su kütlesinin kalitesi dışında ölçüsünün da düzenli olarak denetim edilerek “iyi su durumuna” ulaşılması sağlanmalıdır.
8-Bölgenin flora ve faunasına, Düden Çayının su kalitesine ve beslediği havzaya geri dönüşü sıkıntı, büyük ziyanlar verme ihtimali çok yüksek olan içerdiği düşük moleküler yüklü fenolik unsurlar nedeniyle arıtılabilirliği oldukça güç ve maliyetli olan zeytin karasuyu ile ilgili mevzuata uygun sızdırmaz buharlaştırma lagünlerinin yaptırılması, küresel iklim değişikliği ve vilayetimizin üretim dönemi içindeki yıllık yağış ölçüleri da göz önünde bulundurularak (yağışlı dönem için acil önlem olarak karasuyun biriktirildiği lagünlerin yağmur suyundan etkilenmeyen kapalı sistemlere çevrilmesi) Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı öncülüğünde, işletmeci ile ortak çevreci projelerin geliştirilip teşvik ve hibe kaynakları açılarak zeytinyağı işletmecilerine yol gösterilmesi sağlanmalıdır.
9-İlçe belediyeleri tarafından faaliyetlerin ruhsatlandırılması kademesinde, kirletici riski taşıyan işletmelerin proje tanıtım evrakları, ÇED evrakları ve her türlü dokümanlarının çevrenin korunması gözetilerek hassasiyetle incelenmesi, ASAT’a görüş sorularak uygun görüşünün alınması ve devamında işletmeler tarafından verilen taahhütlerin kontrol ve denetimlerinin yapılması sağlanmalıdır.
10-Tehlikeli atık üretebilecek sektörler, ilçe belediyelerinin yapacağı imar çalışmaları ile havzada su kalitesine ziyan vermeyecek uygun alanlarda bir ortaya getirilmedir. Bu faaliyetler sonucu oluşan atıksu sorunu ise ortak alt yapı ile toplanarak uygun atıksu bertaraf sistemiyle çözülmeli ve atıksu deşarjları özel kontrollere tabi tutulmalıdır.
11-Yapılan kontrollerde 2. Derece müdafaa alanlarında yer alan işletmeler tarafından kaçak deşarjların yapıldığı tespit edilmiştir. Her ne kadar bu bölgede mevzuat açısından fosseptik kullanımı uygun görülüyor ise de bölgenin hassas durumu nedeniyle bu bölgede faaliyet gösteren işletmelerin mümkünse kanalizasyon sistemlerine dâhil edilmesi ve bu süreçte yeni rastgele bir faaliyet için ruhsatlandırma yapılmaması konusunun Vilayet Mahalli Çevre Heyetinde kıymetlendirilmesi tavsiye edilmektedir.
