2023 Yılı Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Bilim Madalyası’nın Sahibi Prof. Dr. Ayşe Zarakol Oldu
Teknoloji ve teknolojinin kullanım alanları hızla değişiyor. Teknolojik değişimin toplum üzerindeki etkileri bilim ve teknoloji tasarımcı ve yöneticileri için birincil öneme sahiptir. Diğer taraftan siyasi düzlemde de politikacıların ekonomik, toplumsal, siyasi hedeflerine ulaşabilmeleri için yüzyılımızda araç olmaktan çıkıp amaç haline gelmiştir.
Teknolojik değişimin her öğesinin hissediliş hızı aynı olmamakla birlikte, etkilerinin, farkındalığının ölçümlenmesi de zamansal veriye ve sosyolojik yapıya bağlıdır.
Son yıllarda birçok gelişim yaşanılan nörobilim alanında neler yaşandığını merak ettim. Nörobilim ve siyasal analiz arasında, nörobilim ve reklamcılık arasında bir bağlantı olup olmadığını anlamaya çalıştım. Konunun iki önderi Doç. Dr. Adil Deniz Duru ve Simin Demiriş ile söyleşi yaptım. İlk başta aldığım yanıtlar o kadar teknikti ki, haberleştiremedim. Ardından “empati” kurarak bir orta yolu bulmaya çalıştık.
Ortaya farklı bir gerçek çıktı: Gazeteciler bilimden uzak kaldıkça konuları nasıl sorgulayacağımızı bilemiyoruz, teknolojinin içindeki kişi ve kurumlar ise anlatmak istemelerine rağmen, “hepimizin anlayacağı” dilden uzak kalıyor.
Bize düşen köprüleri kurmak. Başlayalım.
Nörobilim nedir?
Nörobilim insanın sinir sisteminin nasıl işlediğini, geliştiğini ve sonuçta davranışları ile bilişsel işlevlerini (algı, dikkat, hafıza, öğrenme, karar verme yetenekleri) nasıl etkilediğini anlamaya yönelik çeşitli disiplinleri ve yaklaşımları kapsar. Günümüzde nörobilim çalışmaları insan beyninin karar verme süreçlerinin, sosyal etkileşim ve duygularının incelendiği araştırmaların başını çekmektedir.
Yapay zeka teknolojileri ile ilişkili midir?
Yapay zeka teknolojisi, nörobilim ile direkt olarak bağlantılı olmamakla birlikte yapay zeka teknikleri arasında, insan beyninin çalışma ilkelerinden esinlendiği metotlar yer almaktadır.
Nörobilim çalışmaları insan beynine müdahale anlamına geliyor mu? Geliyorsa etik mi?
Klinikte uygulanan bazı nörobilim çalışmalarında, insan beynine ses, ışık, elektrik akımı ve manyetik uyarımı yapılan uygulamalar mevcuttur. Bahsi geçen çalışmalar için yetkili kurumlardan Etik Kurul İzni alınmaktadır (Üniversitelerin, Tıp Fakülte Etik Kurulları).
Bunun yanında, beyin elektriksel aktivitesinin ölçülmesi (EEG) ise müdahale içermeyen bir durumdur. Var olan beyin aktivitesinin büyüklüğünü ölçme çabasıdır. Vücudun oluşturduğu elektrofizyolojik yanıtların ölçülmesi, 100 seneyi aşkın bir süredir literatürde yer almakta olup insana herhangi bir müdahaleyi içermez.
EEG sinyalleri, kalp elektrosuna (EKG) ye benzer olarak bir zaman serisi verisidir. Bu verinin beyin içerisinden bilgi çıkarma çabası ile kişinin içinde bulunduğu mental süreçler anlaşılmaya çalışılır. Bu çalışmalardan elde edilen sonuçların bilimsel dergilerde yayınlanabilmesi için etik kurul izinleri aranır.
Hangi alanlarda nörobilim kullanılıyor?
Tıp, biyoloji ve mühendislik alanlarının eşgüdümlü çalışması sonucunda ortaya çıkan nörobilim, sosyal nörobilim başlığı altında nöropazarlama alanında da kullanılıyor.
Nöropazarlama, insan beyninin pazarlama uyaranlarına verdiği tepkinin anlaşılmasında nörobilim tekniklerinden yararlanılmasıdır. Temel amacı, kişilerin bilinç dışı tepkilerini ve davranışlarını daha iyi anlamaktır. Bu amaçla, nöropazarlama çalışmalarında kurgulanan hipotezler kuvvetli bir araç olarak değerlendirilmektedir.
Siyasal analiz gibi alanlarda kullanılıyor mu?
Nörobilim; siyasal içeriklerin, insanlar üzerinde oluşturduğu davranışsal etkiyi ölçümlemede veya insanların siyasal içeriklere karşı verdikleri davranışsal ve bilişsel yanıtların irdelenmesinde uygulanabilir.
Nörobilim çalışmalarını, insanların karar alma süreçlerinde ve bunun da yaşamı oluşturduğu tüm alanlarda görmek mümkün. İnsanların hissettiklerini düşünemediği, düşündüklerini ifade edemediği, söylediklerini de yapmadığı bir dünyada, yeni dünyaları keşfetmek için nörobilim sahip olduğumuz en değerli disiplinlerden biri.
Kaynak: FLASH HABER TV
