Rekabet Kurulu’ndan Arçelik Pazarlama’ya 365,4 Milyon Lira Para Cezası
ZÜHTÜ ARSLAN: “AVRUPA KONSEYİ’NİN KURUCU ÜYESİ OLAN TÜRKİYE, ANAYASA’DA MÜNDEMİÇ OLAN TEMEL BEDELLERE BAĞLIDIR”
Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, Venedik Komisyonu’nun 133. Genel Kurulu’nda; “Anayasa Mahkemesi’nin tüm kararlar aracılığıyla ferdî müracaat sistemini Avrupa Kurulu bünyesindeki yeterli uygulama örneklerinden biri olarak devam etmesini sağlama uğraşı içerisinde olduğunu belirtmek isterim. Çok açık ki ferdi müracaat sisteminin başarısı, Avrupa Konseyi’nin demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü halindeki temel yapı taşlarının korunması için oldukça önemlidir. Avrupa Konseyi’nin kurucu üyesi olan Türkiye, Anayasa’da mündemiç olan bu temel pahalara sıkı sıkıya bağlıdır. Türk Anayasa Mahkemesi de bu anayasal kıymetleri kararlı bir formda muhafazaya devam edecektir” dedi.
Anayasa Mahkemesi Lideri Zühtü Arslan, bugün Scuola Grande di San Giovanni Evangelista’da yapılan Venedik Komisyonu’nun 133. Genel Kurulu’na katıldı. Anayasa Mahkemesi’nden yapılan açıklamaya göre Arslan, burada yaptığı konuşmada şunları söyledi:
“ANAYASA MAHKEMESİ HUKUKSAL SIKINTILARI ÇÖZÜME KAVUŞTURAN ÇOK SAYIDA İHLAL KARARI VERMİŞTİR”
“2010 Anayasa değişikliğiyle ferdi müracaat sisteminin kabul edilmesi, Türkiye’de anayasa yargısı alanında bir dönüm noktası olmuştur. Venedik Komisyonu’nun ‘Anayasa Yargısına Ferdî Erişim Çalışması’nda’ vurgulandığı üzere, anayasa şikâyetlerinin temel fonksiyonu, bireylerin Anayasa ile güvence altına alınan haklarını korumaktır.
Gerçekten de Anayasa Mahkemesi, anayasa şikâyetiyle birlikte, kişisel hak ve özgürlüklerin korunmasına toplumsal ve siyasi çıkarlar karşısında makul bir öncelik tanıyan hak eksenli bir yaklaşımı benimseme imkânı bulmuştur. Özgürlüğün temel, kısıtlamanın ise istisna olduğu varsayımına dayanan hak eksenli yaklaşıma göre, Anayasa hak ve özgürlükler lehine yorumlanmalıdır. Hak eksenli yaklaşımı benimseyen Anayasa Mahkemesi toplumun farklı bölümlerinin türel problemlerini çözüme kavuşturan çok sayıda ihlal kararı vermiştir. Bunlar ortasında, internete erişimin engellenmesi, bayanın evlenmeden önceki soyadını kullanmasının yasaklanması, başörtüsü yasağı, milletvekillerinin tutuklanması, gazetecilerin hapsedilmesi ve gibisi sorunlara ait kararlar yer almaktadır.
Anayasa Mahkemesi içtihadı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihadına uygun olarak anayasal hakların korunmasına yönelik standartları ortaya koymuştur. Anayasa’nın 148. hususunda açıkça Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne atıfta bulunulduğundan, Anayasa Mahkemesi anayasa şikâyetlerini karara bağlarken Strazburg Mahkemesinin içtihadını dikkate almaktadır. Anayasa Mahkemesi, Venedik Komisyonu’nun belli anayasal mevzulardaki rapor ve görüşlerini de dikkate almaktadır. Münasebetiyle, Venedik Komisyonu’nun Mahkeme’nin içtihadına önemli katkı sağladığını söylemek yerinde olacaktır.
Karşılaşılan tüm zorluklara karşın, edindiğimiz bu on yıllık tecrübenin, Anayasa Mahkemesi’ne kişisel müracaat yolunun Strazburg Mahkemesi’ne müracaatta bulunmadan önce tüketilmesi gereken tesirli bir hukuk yolu olduğunu ortaya koyduğunu belirtmeliyim. Bu bağlamda, Anayasa Mahkemesi, anayasal şikâyet düzeneğini hayata geçirerek belirlediği iki temel maksadı gerçekleştirmiştir. Birinci gaye, ferdî hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesine yönelik standartların yükseltilmesiydi. İkinci ve uygulamaya yönelik gaye ise AİHM nezdinde Türkiye aleyhine açılacak davaların ve verilecek ihlal kararlarının sayısını düşürmekti.
“MAHKEME ÖNÜNDE 100 BİNE YAKIN DERDEST EVRAK BULUNMAKTADIR”
Diğer yandan ise ferdi müracaat sisteminin tesirli ve başarılı bir hukuk yolu olarak işlemeye devam etmesini sağlamaya çalışmak açısından çeşitli zorluklarla karşı karşıya kaldık. Bu zorluklardan en önemlisi, Mahkeme’nin karşı karşıya kaldığı ağır iş yükü olup söz konusu iş yükü Mahkeme’nin kapasitesini zorlayacak noktaya ulaşmıştır. Sürecin en başından itibaren, kıyaslanamaz bir iş yükü sorunu yaşıyoruz. Şu an prestijiyle Mahkeme önünde 100 bine yakın derdest belge bulunmaktadır. Bu iş yükünün ne kadar ağır olduğu, AİHM’in karşı karşıya kaldığı iş yüküyle kıyaslandığında daha âlâ anlaşılabilir. Hâlihazırda AİHM önünde 47 ülkeden yapılan toplam 75 bin adet derdest müracaat bulunmaktadır. Bu iş yükü problemini çözmek ismine Anayasa Mahkemesi, iki tesirli yöntem uygulamaya başlamıştır. Birinci olarak Mahkeme, kabul edilemez müracaatların filtreleme yöntemiyle ayrılmasını sağlayan çok tesirli bir sistem kurmuştur. İkinci olarak ise Mahkeme, AİHM’in uygulaması doğrultusunda, kitlesel ve mükerrer ihlallere yola açan sistematik ve yapısal problemler içeren müracaatlar bakımından ‘pilot karar usulünü’ uygulamıştır.
Pilot kararlara ait çarpıcı bir örnekten bahsetmek istiyorum. Söz konusu dava, derdest müracaatların yarıdan fazlasının konusunu oluşturan uzun yargılamalara ilişkindir. Mahkeme, söz konusu davada, başvuranın, kişisel müracaatta bulunmadan önce yargılamaların uzunluğu konusunda başvurabileceği idari yahut isimli bir hukuk yolunun bulunmaması nedeniyle ihlal kararı vermiştir. Mahkeme, derdest olan benzeri müracaatların incelenmesini ertelerken yasama organına da 4 ay içerisinde bir hukuk yolu ihdas edilmesi yönünde çağrıda bulunmuştur.
“MAHKEME, KARARINDA VENEDİK KOMİSYONU’NUN GÖRÜŞLERİNİ DİKKATE ALMIŞTIR”
Verdiği bir öteki pilot kararda ise Mahkeme, ilgili web-sayfalarına erişimin engellenmesi nedeniyle başvuranların tabir ve basın özgürlüklerinin ihlal edildiğine karar vermiştir. Mahkeme, verdiği bu kararda (§ 71 ve §§ 135-136), Venedik Komisyonu’nun ‘İnternet Kanunu’ hakkındaki görüşü ile Türk Ceza Kanunu’nun belli hususlarına ait görüşünü dikkate almıştır. Mahkeme, yakın vakit önce verdiği bir kararda, söz özgürlüğü konusunda derdest olan çok sayıdaki müracaatın konusunu oluşturan, karmaşık bir sorun niteliğindeki, hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) uygulamasını ele almıştır. HAGB usulünü tüm yönleriyle ele alan Mahkeme, ilgili davada hem tabir özgürlüğünün hem de toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir. Bu hususta temyiz sürecinin tesirli olmadığına değinen Anayasa Mahkemesi, ‘HAGB’ uygulamasına ait mevzuatın Anayasa ile güvence altına alınan temel hak ve özgürlüklerin sürekli olarak ihlal edilmesine yol açan yapısal sıkıntılar içerdiğine karar vermiştir.
Mahkeme, ilgili kararda, Venedik Komisyonu’nun Türk Ceza Kanunu’nun kimi hususlarına ait görüşünün 31. paragrafına özel olarak atıf yaparak ‘yüksek mahkemelerin rehberliğinin, yargılamalarında insan hakları standartlarının yorumlanması ve uygulanmasında alt mahkemeler için çok önemli’ olduğunu vurgulamıştır.
“TÜRKİYE, ANAYASA’DA MÜNDEMİÇ OLAN BU TEMEL BEDELLERE SIKI SIKIYA BAĞLIDIR”
Konuşmama son vermeden önce Anayasa Mahkemesi’nin, bu kararlar da dâhil olmak üzere verdiği tüm kararlar aracılığıyla ferdî müracaat sistemini Avrupa Kurulu bünyesindeki yeterli uygulama örneklerinden biri olarak devam etmesini sağlama çabası içerisinde olduğunu belirtmek isterim. Pek açık ki ferdi müracaat sisteminin başarısı, Avrupa Konseyi’nin demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü formundaki temel yapı taşlarının korunması için oldukça önemlidir. Avrupa Konseyi’nin kurucu üyesi olan Türkiye, Anayasa’da mündemiç olan bu temel pahalara sıkı sıkıya bağlıdır. Türk Anayasa Mahkemesi de bu anayasal pahaları kararlı bir halde muhafazaya devam edecektir.”
