Çağdaş Gençlik Öğrencilerinin Objektifinden 6 Şubat Sergisi
Türkiye Müteahhitler Birliği: “Depremler, Dayanıksız Yapı Üretiminin Yaygınlığını Bir Kez Daha Gözler Önüne Serdi”
Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), bu yılın birinci çeyrek dönemine ait İnşaat Sektörü Tahlili Raporu’nda, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların dayanıksız yapı üretiminin yaygınlığını bir sefer daha gözler önüne serdiği belirtildi. Raporda, “Ortaya çıkan yaklaşık 230 milyon tonluk enkaz, boyutu prestijiyle Erciyes Dağı’nın büyüklüğü ile kıyaslanmıştır. Yitirilen canlar ve yıkılan binalar, doğal afet risklerini ve taban koşullarını dikkate alan kentsel planlamanın, ehil mühendisliğin, projeye uygun imalatın, hakikat ve kaliteli materyal kullanımı ile imal faaliyetleri kontrolünün hayati önemini ortaya koymaktadır” denildi.
TMB, İnşaat Sektörü Tahlili Raporu’nun Nisan 2023 sayısını bugün yayımladı. “Deprem Felaketinin Acıları İçinde Seçim Süreci” başlıklı raporda, küresel ve ulusal iktisat ile inşaat sektörüne ait bilgiler değerlendirildi.
Raporda, Kahramanmaraş merkezli yaşanan ve 11 vilayette büyük yıkımla sonuçlanarak çok sayıda can kaybına neden olan sarsıntılara ait tespitler öne çıktı. Zelzelelerin dayanıksız yapı üretiminin yaygınlığını bir kere daha gözler önüne serdiğine dikkat çekilen raporda, “Ortaya çıkan yaklaşık 230 milyon tonluk enkaz, boyutu prestijiyle Erciyes Dağı’nın büyüklüğü ile kıyaslanmıştır. Yitirilen canlar ve yıkılan binalar, doğal afet risklerini ve taban kaidelerini dikkate alan kentsel planlamanın, uzman mühendisliğin, projeye uygun imalatın, yanlışsız ve kaliteli materyal kullanımı ile üretim faaliyetleri kontrolünün hayati önemini ortaya koymaktadır” denildi.
“İMAR AFFI GÜNDEMDEN ÇIKARTILMALI, YETERLİLİK SİSTEMİ FAAL UYGULANMALI”
Deprem bölgesinde inceleme yapan teknik takımların yapı hasarlarıyla ilgili tespitlerine yer verilen raporda, “Öncelikle 2019 yılında yapı müteahhitlerinin ekonomik, mali, mesleksel ve teknik yeterliklerine göre sınıflandırılması için çıkarılan ‘Yapı Müteahhitlerinin Sınıflandırılması ve Kayıtlarının Tutulması Hakkında Yönetmelik’, yurt çapında faal ve taviz verilmeden uygulanmalıdır. Sektörde kontrol sistemi sistemleri kesinlikle güçlendirilmelidir. Süreçte sorumluluğun çok taraflı olduğu gerçeği kabul edilerek, ülkenin gündeminden imar affı ve gibisi uygulamalar tümden çıkartılmalı; tersine, müeyyidelerin caydırıcı olması sağlanmalıdır” saptaması yapıldı.
“KENTSEL PLANLAMANIN ÖNEMİ BÜYÜK”
Raporda, sarsıntı bölgesindeki tekrar inşa çalışmalarının planlı ve kontrollü biçimde yürütülmesinin önemli olduğu ve ülke genelinde yapıların sarsıntıya sağlam biçimde dönüşümden geçirilmesine duyulan gereksinimin büyük olduğu belirtildi. Yapılaşmanın birinci basamağı olan kentsel planlamanın önemine vurgu yapılan raporda, “Bu nedenle taban kurallarını dikkate alan imar planları ve yapı şartnameleri hazırlanması, mümkün imar aflarına güvenen kaçak yapılaşmanın önlenmesi, yüksek riskli yapı stoku için faal kentsel dönüşüm siyasetleri geliştirilmesi gerekmektedir” denildi.
“DÖNÜŞÜM İÇİN KAPSAMLI FİNANSAL ÇÖZÜMLER GEREKLİ”
Ülke genelinde 1999 Marmara Zelzelesi öncesi şartnamelerle yapılmış çok büyük yapı stokunun bulunuyor olması nedeniyle ‘afet odaklı’ yaklaşımla kentsel dönüşüm adımlarının hızlandırılmasının önemine işaret edilen raporda, birebir vakitte bu hayati sürecin vatandaşın inisiyatifine bırakılmadan başlatılıp sonuçlandırılması ve güvensiz yapıların süratle tahliye edilerek dönüşümün devletin dayanağıyla gerçekleştirilmesi muhtaçlığı vurgulandı. Ekonomik gelişmeler sonucunda düşen alım gücü ve içinde bulunulan enflasyonist ortamın toplumun geniş kesitleri için krediye erişimde büyük mahzur teşkil ettiği de belirtilerek, ülke genelindeki kentsel dönüşüm konusunda yalnızca İstanbul’daki muhtaçlığın bile kapsamlı finansal çözümler gerektirdiği hatırlatıldı. Çalışmada ayrıyeten, hayati öge olan yapı güvenliğinin sağlanması için inşaat sektörünün kontrollü biçimde gelişmesinin önemi belirtilerek, “Sektör sağlıklı biçimde yapılanmadan ülkemizin kalkınma maksatlarının sürdürülmesi de mümkün değildir” değerlendirmesine yer verildi.
“DEPREM BÖLGESİNE 4 BİNDEN FAZLA İŞ MAKİNASI SEVK EDİLDİ”
Birliğin ve üyelerinin Kahramanmaraş merkezli zelzelelere ait çalışmalarına da yer verilen rapora göre; afetin çabucak akabinde zelzele bölgesine 4 binin üzerinde iş makinası, 22 binden fazla ekipman ile birlikte kurtarma çalışmalarına takviye olabilecek 3 bini aşan tecrübeli işçi sevk edildi ve enkaz altından çok sayıda kişinin kurtarılması sağlandı. Üye firmalar ayrıyeten, sarsıntıdan etkilenen vilayetlerde birinci kademede çadırkentlerin, izleyen günlerde de kalıcı konteynerkentlerin kuruluşunu üstlendi. Süreçte uyum sağlayan Birlik, zelzele bölgesine yönelik yardımlar kapsamında, sektör ismine üye firmalar ile istişarede bulunarak 2023 yılında yapılacak hakediş ödemelerinin yüzde 1’lik fiyatının yine imar çalışmaları için AFAD’a bağışlanması önerisi getirerek bu öneriyi Cumhurbaşkanı Yardımcılığı makamı ve kamuoyu ile paylaştı.
Türkiye Müteahhitler Birliği’nin 2023 yılının birinci çeyrek dönemini değerlendirdiği raporda, inşaat sektörüne ait özetle şu tespitlere de yer verildi:
“SEKTÖR, 2022’DE, SALGIN YILINDAN DAHA FAZLA DARALDI”
“İnşaat sektörü, esasen 2018-2019 döneminden bu yana iç ve dış ekonomik gelişmelerin tesiriyle küçülmektedir. 2022 yılında daralmanın hızlandığı inşaat faaliyetleri, yılın birinci üç çeyrek döneminde yıllık bazda sırasıyla yüzde 7,5, yüzde 10,7 ve yüzde 15 oranlarında küçülmüştür. Sektör, aralıksız olarak son 5 çeyrek dönemdir süren daralmadan sonra yılın son çeyreğinde yüzde 2 büyüme kaydetmiştir. 2022 yılı genelinde ise sektör, salgın yılı 2020’den daha derin bir daralma yaşamıştır.
“İNŞAAT MALİYETLERİ 8 YILDA 8 KAT ARTTI”
Salgının tesirleri ve döviz kurundaki gelişmelerle birlikte, 2021 yılında temel girdi maliyetlerinde yüzde 150 düzeyine varan fiyat artışlarının yaşandığı görülmüştür. Akabinde ortaya çıkan Rusya-Ukrayna savaşının ham husus fiyatları üzerinde küresel çapta yarattığı tesirle de 2022 yılında bu oranın yüzde 170’i aştığı izlenmiştir. Sektörün öne çıkan girdilerindeki maliyet artışı geçtiğimiz yıl da devam etmiş, Mart 2022-2023 dönemi prestijiyle ise yıllık fiyat artışları, öne çıkan seçilmiş girdilerden hazır betonda yüzde 92 ve çimentoda yüzde 88 olmuştur. TÜİK İnşaat Maliyet Endeksi, Şubat 2023’te yıllık bazda yüzde 72,4 ve aylık bazda da yüzde 2,1 yükselmiştir. Endeks kapsamında materyal endeksi yıllık bazda yüzde 62,5 ve aylık bazda yüzde 3,4 artarken işçilik endeksi ise yıllık bazda yüzde 104 artmış ve aylık bazda yüzde 1,2 azalmıştır. Endeks, 846,7 puan ile inşaat maliyetlerinin son 8 yılda 8 kat arttığını ortaya koymaktadır.
“KAMU MÜTEAHHİTLERİ, ARTAN MALİYET NEDENİYLE YASAKLI DURUMDA”
İnşaat sektörünün talebe paralel konut üretimini sağlayabilmesi için sektörün kamu projelerinde yaşadığı sıkıntıların giderilmesi gerekli görülmektedir. Kamu projelerinde son dönemdeki yüksek maliyet artışları nedeniyle yaşanan sıkıntılar çıkarılan düzenlemelerle giderilememiş; Anadolu’nun dört bir tarafında birçok müteahhitlik firması, üstlenmiş olduğu projeleri tamamlayamaz hale düşmüş, teminat mektupları nakde çevrilmiş ve ihalelerden yasaklı duruma gelmiştir. TMB tarafından, bu müteahhitlere tek seferlik sicil affı getirilmesi yoluyla yasaklarının kaldırılması konusunda hükümete çağrıda bulunulmaktadır.
“RİSKLİ KENTLERDE KONUT SATIŞI DÜŞTÜ”
Halihazırda ülkemizde her yıl 800-850 bin konuta ihtiyaç duyulurken sektörde yaşanan sıkıntılarla (yüksek arsa maliyetleri ve inşaat materyali fiyatlarındaki artışlar gibi) birlikte arz tarafında bir süredir gerileme yaşanmaktadır. Yaşanan zelzelelerle birlikte ülkemizin konut piyasasının genelinde yeni ve daha güçlü sıkıntılar gündemdedir. Sarsıntılar sonrasında (şubatta), başta İstanbul olmak üzere, riskli görülen kentlerde konut satışlarının düştüğü izlenmiştir. İlaveten, izleyen günlerde sanayi sektörünün, tesislerini taşımak için zelzele riski bulunmayan çevre vilayetleri mercek altına aldığı takip edilmiştir. Ankara ve İzmir’in toplam satışlardan aldığı hissede artış dikkat çekerken yabancılara konut satışındaki düşüşte hızlanma yaşanmıştır.
“YURT DIŞINDAKİ PROJE BÜYÜKLÜĞÜ 477 MİLYAR DOLARI BULDU”
Ocak-Mart 2023 dönemi prestijiyle Türk inşaat sektörü, yurt dışında 4,1 milyar ABD doları fiyatında 52 proje üstlenmiştir. Böylece sektörün birinci defa 1972 yılında Libya ile yurt dışı pazara açılmasından bu yana ulaştığı milletlerarası proje portföyü büyüklüğü, 133 ülkede üstlenilen 11 bin 700 projeyle toplam 477 milyar ABD doları olmuştur.
“KÖRFEZ’E YÖNELİK ÇALIŞMALAR HIZLANDI”
Rusya-Ukrayna savaşının Türk yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde yarattığı kayıp sürerken Türk müteahhitler için tekrar açılan Körfez pazarında, özellikle Suudi Arabistan’a yönelik çalışmalar geçtiğimiz çeyrek dönemde sürat kazanmıştır. Ülkeye, 19-20 Mart 2023 tarihlerinde Ticaret Bakanı Mehmet Muş başkanlığında ve TMB tertibinde bir müteahhitlik heyeti ziyareti gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler çerçevesinde, Suudi Arabistan Ticaret Bakanı Majid Al-Kassabi, Public Investment Fund tarafından her yıl 40 milyar ABD doları fiyatında proje gerçekleştirilmesinin hedeflendiğini, Türk müteahhitlik firmaları ile alt ve üstyapı, turizm, konut başta olmak üzere birçok alanda iş birliği imkanı bulunduğunu belirtmiştir.
“IRAK’A DA MÜTEAHHİTLİK HEYETİ GÜNDEMDE”
Sektörün öne çıkan pazarlarından (33 milyar ABD dolarlık projeyle Orta Doğu’da birinci, dünyada üçüncü büyük pazar) olan, lakin güvenlik meseleleri henüz geride bırakılamayan Irak’a bir müteahhitlik heyeti ziyareti düzenlenmesi de gündemde yer almaktadır. Göreve yeni gelen Irak Cumhuriyeti Başbakanı Shia Al Sudani, Türkiye ziyareti sırasında 22 Mart 2023 tarihinde düzenlenen toplantıda Türk müteahhitlik firmaları ile bir ortaya gelmiş, bu vesileyle ülkedeki yenilenebilir güç, konut, sıhhat tesisi ve tarım projelerindeki muhtaçlığı lisana getirerek müteahhitlerimizi Irak’a davet etmiştir.
“AVRUPA, RENOVASYON FIRSATI SUNUYOR”
Bu yıl, dünya ekonomisindeki ivme kaybıyla ülkelerdeki nakit açığının küresel altyapı yatırımlarını sonlandırması beklenmektedir. Başka taraftan, yenilenebilir güç yatırımları için milletlerarası kuruluşların finansman imkanları artmıştır. Avrupa ülkelerinde, savaşla birlikte ve Avrupa Yeşil Mutabakat (AYM) kapsamında güç yatırımları ile renovasyon projelerinden sektör için yeni fırsatlar oluşabilecektir. Birlik genelinde güç tüketimini 2030’a kadar yüzde 11,7 azaltma kararı alan AB kurumlarının bu adımı kapsamında, üye ülkelerde her yıl kamu kurumlarına ilişkin binaların toplam yüzölçümlerinin en az yüzde 3’ünün restore edilmesi beklenmektedir.”
