Türkiye, Gıda Enflasyonunda Dünyada İlk 10’da
TUNCAY ÖZİLHAN: BU TÜRLÜ GİDERSE ÜRETİCİLER, İTHALAT YAPAMAZ, ÜRETEMEZ HALE GELECEKLER
Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği’nin (TÜSİAD) Yüksek İstişare Kurulu Toplantısı bugün Ankara’da yapıldı. Yüksek İstişare Kurulu Lideri Tuncay Özilhan, “Enflasyon, bir iktisattaki bütün parametreleri bozan en büyük meseledir. Enflasyonu düşüremezsek öngörü ufkunu uzatamayız, yatırım ortamını da güzelleştiremeyiz. Enflasyonu tek haneli düzeylere indiremezsek büyümeyi kalıcı olarak hızlandıramayız. Enflasyon meselesini çözemezsek istihdam yaratamayız, refah artışı sağlayamayız, gelir adaletsizliklerini düzeltemeyiz. Bu nedenle iktisat siyasetinin bir numaralı önceliği, enflasyonun kalıcı olarak tek hanelere indirilmesi olmalıdır” dedi. Krediye ulaşma konusunda yaşanan zorlukların üretimi olumsuz etkilediğini belirten Özilhan, “Böyle giderse üreticiler, ithalat yapamaz, üretemez hale gelecekler” diye konuştu.
TÜSİAD Yüksek İstişare Toplantısı bugün Ankara J.W. Marriott Otel’de yapıldı. Toplantının açış konuşmalarını, TÜSİAD Yönetim Şurası Lideri Orhan Turan ve TÜSİAD Yüksek İstişare Kurulu Lideri Tuncay Özilhan yaptı. Özilhan, şunları söyledi:
“Tam pandeminin tesirlerini üzerimizden atıyoruz derken başlayan Ukrayna savaşı, dünya iktisadını derinden etkiliyor. Savaş, yalnızca güç fiyatlarında değil başta besin hususları olmak üzere genelde ham unsur fiyatlarında artışa ve bunun sonucu olarak da enflasyonda yükselişe yol açtı. En önemli gelişmiş ülkelerde enflasyonun bu sene sonunda yüzde 7’ye ulaşacağı varsayım ediliyor. Enflasyondaki artış karşısında merkez bankaları, para siyasetini sıkılaştırmaya gitti. Bu durum, tüm dünyada ekonomik aktiviteyi yavaşlatıyor. Ekonomik daralmanın en besbelli olduğu yerlerden birisi de bizim en büyük ekonomik ve ticari partnerimiz olan Avrupa.
Bu tablo içinde bu yılın birinci yarısında göstermiş olduğumuz yüzde 7,5 büyüme performansı bizi rahatlatmıyor. Çünkü ekonomimiz yavaşlıyor. Meğer önemli olan, yüksek büyümeyi sürdürebilmektir. İktisat siyasetinin da temel maksadı, yüksek büyümeyi sürekli kılmak üzere bünyeyi güçlendirmek olmalı. İktisadın temelleri dışarıdan gelecek şoklara karşı kâfi ölçüde sağlam olmayınca olumsuz tesirler kaçınılmaz oluyor. Hakikaten yüksek büyüme suratı, gerileyerek, üçüncü çeyrekte yüzde 4’ün altına indi. 2023 iddialarını açıklayan birçok kuruluşa göre, gelecek sene en fazla yüzde 3 büyüyebileceğiz. Son ihracat sayıları, dünya ekonomisindeki, özellikle de Avrupa’daki yavaşlamanın bizi de olumsuz etkilemekte olduğunu gösteriyor. İhracat yavaşlarken başta güç olmak üzere yükselen ham unsur fiyatları nedeniyle ithalat süratle artmaya devam ediyor.
Doğru fiyatlama ve yatırım finansmanı sağlandığı takdirde sanayi sektörü, rüzgar ve güneş güçlerine daha fazla yatırım yapmaya hazır. Böylece hem ithalat faturası azalacak hem de net sıfır emisyon gayesine daha süratle yaklaşacağız.
“KURUN YARATTIĞI UCUZLATMA TESİRİYLE CARİ AÇIK SORUNU ÇÖZÜLMÜYOR”
Cari açık ve açığın finansmanı, dün olduğu üzere bugün de ekonomimizin yumuşak karnı olmayı sürdürüyor. Cari açık ise üretim yapısından kaynaklanıyor. Bu yapıyı dönüştürmeden, yüksek teknolojiye dayalı, yüksek katma kıymetli bir ürün desenine geçmeden, yalnızca kurun yarattığı ucuzlatma tesiriyle cari açık sorunu çözülmüyor. Türk lirasının yüksek kıymet kaybına karşın dış açık vermeye devam ediyoruz. Küresel likiditenin daraldığı ve kıymetlendiği bir ortamda cari açığın finansman yolları da sonlu. İktisattaki belirsizliklerin, sene başından bu yana sayısı 200’ü aşan mevzuat değişikliklerinin doğurduğu tedirginliklerin yanında hukuk ve adalet sistemine ait dertlerin da tesiriyle yabancı sermaye yatırımları gelmiyor. Gelen de yeni üretim yatırımlarına değil gayrimenkule geliyor. Enflasyon-faiz makasının hiç olmadığı kadar açılmış olduğu bir ortamda, üstelik birçok merkez bankası faiz oranlarını artırıyorken yurt dışından sermaye girişinin de tabanı olmuyor. Bu şartlar altında cari açığın finansmanı için elde, merkez bankası rezervleri, kimi ülkelerin sağladığı imkanlar ve kaynağı belgisiz net yanılgı ve noksan kalemi kalıyor. Bu tür finansmanın devam edip etmeyeceği, iktisat ile ilgili değil. Bu nedenle önümüzdeki aylarda cari açığın finansman şartlarının ne olacağını bilemiyoruz. Ancak ham unsur fiyatları yüksek seyrederken yavaşlayan ihracatın cari açığa yol açacağını ve şayet cari açığın finansmanında sorun yaşanırsa ithalat yapmakta zorlanacağımızı çok net biliyoruz.
“ENFLASYON, BİR İKTİSATTAKİ BÜTÜN PARAMETRELERİ BOZAN EN BÜYÜK SORUNDUR”
Üretim yapısını değiştirmeden, ithalata bağımlılığı azaltmadan, ihracatın katma bedel içeriğini yükseltmeden, yüksek teknolojili ürünlerin hissesini artırmadan döviz sıkıntısını çözemeyiz. Döviz sıkıntısını çözemezsek enflasyonu düşüremeyiz. Enflasyon, bir iktisattaki bütün parametreleri bozan en büyük meseledir. Enflasyonu düşüremezsek öngörü ufkunu uzatamayız, yatırım ortamını da güzelleştiremeyiz. Enflasyonu tek haneli düzeylere indiremezsek büyümeyi kalıcı olarak hızlandıramayız. Enflasyon meselesini çözemezsek istihdam yaratamayız, refah artışı sağlayamayız, gelir adaletsizliklerini düzeltemeyiz. Bu nedenle iktisat siyasetinin bir numaralı önceliği, enflasyonun kalıcı olarak tek hanelere indirilmesi olmalıdır.
“BÖYLE GİDERSE ÜRETİCİLER, İTHALAT YAPAMAZ, ÜRETEMEZ HALE GELECEKLER”
Yüksek enflasyon, tüm istikrarları bozuyor. Yüksek enflasyon ortamında tasarrufların süratle eriyecek olması, insanları lüzumsuz tüketime yönlendiriyor. Tasarruflar ve münasebetiyle yatırımlar azalıyor. Bilgiler de bu duruma işaret ediyor. GSYH sayıları, tüketimin yüzde 19 arttığını, lakin yatırımların yüzde 1,3 gerilediğini gösteriyor. Bankacılık sektörüne dönük ağır regülasyonlar, gerçek sektörün finansmana erişimini güçleştiriyor. Kredilerin vadesi kısalıyor. En olumsuz tesir, yatırım kredisinde ortaya çıkıyor. İş dünyası, çıkartılan çok sayıda düzenlemeyi takip etmekte, anlamakta ve ahenk göstermekte de zorlanıyor. Krediye ulaşmaktaki zorluklar, üretimi etkiliyor. Böyle giderse üreticiler, ithalat yapamaz, üretemez hale gelecekler. İzlenmekte olan para siyasetinin piyasalar üzerindeki tesir gücü zayıfken kullanılabilecek iktisat siyaseti araçları da süratle daralıyor.
Türkiye’de ne vakit özgür piyasa iktisadından sapıldıysa her seferinde sonuç dertli olmuştur. Ekonomiyi canlandırmak için, döviz kurunu tutmak için, faiz oranlarını bastırmak için özgür piyasanın dışına çıkarak alınan önlemler iki şeye yol açar. Birinci olarak, güven azalır. Piyasanın olağan akışının dışına çıkılması, artık bilindik kuralların çalışmadığı bir düzen yaratır. Kuralsızlık, belirsizlik ve güvensizlik, riski büyütür. Artan risk, tüm istikrarları daha fazla bozar. İkinci olarak, özgür piyasanın dışına çıkılması, hiçbir vakit bir tek alanla hudutlu kalmaz. Piyasa dengelerinden rastgele birine iradi müdahale yapılması, zincirleme tesir yaratır ve öbür sıkıntılara yol açar.
“SIKINTILARI ÇÖZMENİN EN GÜZEL YOLU GÖRÜNÜRDEKİ YARAYI BANDAJLAMAK DEĞİLDİR”
Bu nedenle iktisatta yaşanan külfetleri çözmenin en yeterli yolu, görünürdeki yarayı bandajlamak değildir. Temel çözüm, bünyeyi güçlendirmektir, görünür zahmetlerin altında yatan sıkıntıları ortadan kaldırmaktır. Buna da güveni tekrar sağlayarak başlamak gerekir. Kurumlara, kurallara ve siyasetlere güveni sağlamakta en önemli öge da takımlardır. Liyakat sahibi takımlar, şeffaf bir bağlantı ve hesap verebilirlik, siyasetlerin da tesir gücünü artırır. Bir öbür önemli öge da ortak akıl ve istişare sürecinin işletilmesidir. Stratejiler, siyasetler, kurallar, projeler bir sefer ortak akılla, uzlaşıyla, ince eleyip sık dokunarak belirlendikten sonra, uygulamada süreklilik ve istikrar ile âlâ bir yatırım ortamının temel gereklilikleri sağlanmış olur.
Önümüzdeki seçimlere hazırlanırken iktidar ve muhalefetten de beklentimiz, ülkemizin yüksek potansiyelini nasıl gerçekleştirebileceği konusundaki görüşlerini kamuoyu ile paylaşmaları. Siyasi partilerden duymak istediklerimiz; kişi başı gelir itibariyle güçlü ülkeler ortasına girmek, dijital ihtilali yakalamak, net sıfır emisyona dönüşümü tamamlamak, toplumsal gelir adaletini ve toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak için hangi maksatları koydukları ve bu amaçları gerçekleştirmek için hangi siyasetleri önerdikleri. Hamaset, karşılıklı suçlamalar ve altı doldurulamayan savlar değil. Bu alanların nasıl düzenlenmesi gerektiğini özenle ele almamız ve tartışmamız gerekiyor.
Ülkemiz de iklim değişikliğinden en fazla etkilenecek bölgeler ortasında yer alıyor. Net-sıfır emisyon gayesi ve sürdürülebilirlik unsurunu hayata geçirmek, yaşadığımız çevre açısından değil, ekonomimizin küresel rekabet gücü açısından da önemli. AB’nin uygulamaya koyduğu Avrupa Yeşil Mutabakatı bunun en bariz örneği.
“MAKROEKONOMİK İSTİKRARIN BOZULMASI, GELİR DAĞILIMI ÜZERİNDE TAHRİBAT YARATIYOR”
Ekonomi siyasetinde yoksulluğu azaltmaya ve gelir dağılımını güzelleştirmeye özel bir önem verilmemesinin sonuçlarını da çok yakından gözlemleyebiliyoruz. Makroekonomik istikrarın bozulması ve enflasyonun hızlanması, yoksulluk ve gelir dağılımı üzerinde tahribat yaratıyor. 2017’den bu yana ortaya çıkan bozulma, enflasyondaki yükselmenin tesiriyle önümüzdeki yıllarda derlenecek datalarda daha net olarak görülebilecek.
Dijital altyapı yatırımlarını tamamlamalı, iş dünyamızı, özellikle de KOBİ’lerimizi, işgücümüzü, gençlerimizi ve yaşlılarımızı, kısaca tüm toplumumuzu dijital çağın yetkinlikleri ile donatmalıyız. Aksi halde, daha önceki teknolojik ihtilallerde olduğu üzere bu sefer de teknoloji ithalatçısı olmanın ötesine geçemeyiz. Halbuki teknoloji ithalatçısı değil, üreticisi olmak istiyoruz.
Toplumsal cinsiyet eşitliği de tabiatıyla sağlanamıyor. Çünkü toplumsal, ekonomik ve siyasi hayata bayanların eşit iştirakinin önündeki maniler kendi kendini tekrar üretiyor. Yalnızca bayanların değil, dezavantajlı tüm kümelerin toplumsal hayata eşit iştirakini önceleyen siyasetlere gereksinimimiz var.
“KAYNAKLAR RANT ALANLARINA KAYARSA BU HALDE SAĞLANAN BÜYÜME KALICI OLMAZ”
İyi bir planlama, siyasi karar alma sistemini güçlendirir, kamu siyasetlerinin aktifliğini artırır, özel sektörde kaynak verimliliğini yükseltir, kaynakların üretime kanalize olmasını takviyeler. Üretmeyen ülke, refah yaratamaz. Kaynaklar yatırıma, ARGE’ye, teknolojiye, bilime, inovasyona, eğitime değil de süratli getiri sunan rant alanlarına kayarsa bu formda sağlanan büyüme kalıcı olmaz. Ülkenin geleceği ipotek altına alınmış olur. Bizim kısa vadede enflasyonu tek haneli düzeylere indirmemiz, orta vadede yapısal ıslahatları yapmamız, bütün bunları yaparken bir yandan da eğitime, bilime, teknolojiye yatırım yapıp uzun vadede üretim yapısını değiştirmemiz gerekiyor.
Cumhuriyet’imizin ikinci yüzyılına girerken üstte bahsettiğim ekonomik ve toplumsal amaçlarımızın yanında birlikte yaşama düzeni ve ülkemizin küresel sistemdeki yerine ait de gayelerimiz olmalı. Ekonomik ve toplumsal amaçlarımıza, birlik beraberlik içinde, farklılıklarımızla bir ortada yaşama irademizden aldığımız güçle ulaşabiliriz. Bu gayeyle hukuk devletini kesinlikle güçlendirmek, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını en güçlü biçimde tesis etmek, kuvvetler ayrılığını yerleştirmek, denetleyici ve düzenleyici kurumların özerkliğini sağlamak, yürütmenin hukuka bağlılığını ve hesap verebilirliğini düzgünleştirmek zorundayız.
“TÜRKİYE BAŞKA GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERE ROL MODEL OLMAK İÇİN ÖNCE KENDİ SIKINTILARINI ÇÖZMELİ”
Cumhuriyetin kuruluşunda gaye, muasır medeniyet düzeyini, yani Batı’yı yakalamak idi. Süratle gelişmek ve kalkınmak, yalnızca Türkiye’nin değil diğer gelişmekte olan ülkelerin de vizyonuydu. 20. yüzyıl böyle şekillendi. İçinden geçmekte olduğumuz çoklu kriz ortamı, 21. yüzyılın ekonomik modelinde birtakım iyileştirmeler yapılması gerektiğini gösteriyor. Dünya sıkıntıları karşısında ülkeler ortasında daha fazla uzlaşıya, iş birliğine ve dayanışmaya ihtiyaç büyüyor. Türkiye, batıyla doğu ortasında yüzyıllardan beri oynadığı köprü rolüyle ikinci yüzyılında dünya için rol model olma potansiyeline sahip bir ülke. Gerçekten Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra başlayan süreç, bu rolün bir manada ispatı oldu. Lakin Türkiye, başka gelişmekte olan ülkelere rol model olmak için de önce kendi problemlerini çözmeli.”
