MANSUR YAVAŞ: “ANKARA FİTNENİN, FESADIN, KAVGANIN VE AYRIŞMANIN OLMADIĞI; HUZURUN, SEVGİNİN, BARIŞIN VE MUTLULUĞUN KENTİ OLSUN İSTİYORUZ”
RESSAM TURAN EROL, ANKARA’DA ANILDI
Haber: MELİS YILDIRIM Kamera: AKSİYON LADİN DEĞER
16 Şubat 2023 tarihinde hayatını yitiren ressam Turan Erol için bugün Çankaya Belediyesi Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde anma aktifliği düzenledi. Öğrencileri ve sevenlerinin katıldığı aktiflikte konuşan sanat tarihçisi Prof. Dr. Günsel Renda, “Turan Erol, bence Ankara sanat nabzını tutan sanatla ilgili çabucak tüm çevrelerin tanıdığı önemli bir sanatçıydı” dedi. Ressam Prof. Dr. Zafer Gençaydın ise, “Bir sanatçıyı tanımak bir dünyayı keşfetmek demektir bence. Bu bakımdan, Turan Beyefendi Hocam ve son yıllarda Ankara çok büyük kayba uğradı. Turan Beyefendi Hocamın kaybı çok büyüktür, bıraktığı boşluk. Çünkü Türk fotoğrafında, özellikle Cumhuriyet sonrası fotoğrafında Turan Bey’in çok büyük bir izi vardır, damgasını basmıştır” diye konuştu.
16 Şubat’ta ömrünü yitiren ressam Turan Erol, Ankara’da Çankaya Belediyesi Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde yapılan aktiflikle anıldı. Öğrencileri ve sevenlerinin katıldığı aktifliğe ressam Celal Binzet, heykeltıraş Prof. Dr. Refa Emrali, ressam Prof. Dr. Zafer Gençaydın, akademisyen ve ressam Parıltı Gökbulut, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ankara Temsilcisi Şükrü Küçükşahin ve sanat tarihçisi Prof. Dr. Günsel Renda katıldı. Toplantının moderatörlüğünü yapan sanat tarihçisi ve akademisyen Dilek Şener sözlerine, “Böylesi manalı bir günde bizlerle birlikte olan Turan Erol dostlarını, öğrencilerini ve kıymetli ailesini hürmetle selamlıyoruz” diye başladı. Akabinde, 6 Şubat sarsıntılarında ömrünü yitirenler ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ulu önder Mustafa Kemal Atatürk ve mücadele arkadaşları için bir dakikalık hürmet duruşunda bulunuldu. Erol’un hayatını anlatan bir görüntü gösteriminin akabinde konuşmacılar söz aldı.
PROF. DR. RENDA: TURAN EROL, ANKARA SANAT NABZINI TUTAN SANATLA İLGİLİ ÇABUCAK TÜM ÇEVRELERİN TANIDIĞI ÖNEMLİ BİR SANATÇIYDI
Uzmanlık alanı sanat tarihi, Osmanlı minyatür sanatı ve Osmanlı 18. ve 19.yüzyıl dönemleri fotoğraf sanatı olan Prof. Dr. Renda şöyle konuştu:
“Bir sanat tarihçisi olarak Ankara’ya gelmem 1964 yılına rastlar. 60’lı yıllar görsel sanatlar açısından Ankara sanat ortamının olgunlaştığı, Ankaralı sanatçıların varlıklarını bu alanda da hissettirdikleri çok önemli yıllardı.
Turan Erol, bence Ankara sanat nabzını tutan sanatla ilgili çabucak tüm çevrelerin tanıdığı önemli bir sanatçıydı. Kendisiyle tanışmamız 70’li yıllara rastlar. Ben de bu yıllarda Hacettepe Üniversitesi Sanat Tarihi bölümünde akademik mesleğimi sürdürüyorum. Turan Erol da 1982 tarihinde yayınlanan bir kanunla kurulması kararlaştırılan ve 83-84 öğretim döneminde eğitim hayatına başlayan Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’nde 1987 yılında öğretim üyesi olarak katılmıştı ve yıllar içinde Güzel Sanatlar Fakültesi ile Sanat Tarihi bölümü ortasında akademik ve sanatsal pek çok paylaşımlarda bulunduk.”
PROF. DR. GENÇAYDIN: TURAN BEYEFENDİ HOCAMIN KAYBI ÇOK BÜYÜKTÜR. CUMHURİYET SONRASI TÜRK FOTOĞRAFINDA BÜYÜK BİR İZİ VARDIR
Renda’nın akabinde söz alan Prof. Dr. Zafer Gençaydın ise şöyle konuştu:
“Turan Beyefendi benim hiç hocam olmadı direkt doğruya lakin benden çok büyük. İkincisi bir arada çalışma mutluluğuna erişmiş oldum. Çünkü bir sanatçıyı tanımak bir dünyayı keşfetmek demektir bence. Bu bakımdan, Turan Beyefendi Hocam ve son yıllarda Ankara çok büyük kayba uğradı. Turan Beyefendi Hocamın kaybı çok büyüktür, bıraktığı boşluk. Çünkü Türk fotoğrafında, özellikle Cumhuriyet sonrası fotoğrafında Turan Bey’in çok büyük bir izi vardır, damgasını basmıştır.
Turan Beyefendi Hocam kadar Türk fotoğrafında resmi sevdiren ve kendine özgü bir zevk geliştiren birkaç hoca vardı bana göre. Mesela Bedri Rahmi Eyüboğlu. Sanatını tartışabiliriz, tartışabilirsiniz, o farklı husus. Ancak Türk fotoğrafına en büyük sağladıkları şey kazandırdıkları zevktir, üst düzeyde bir beğeni getirmişlerdir.
İstanbul’da bir kısım sanatçılar, bozkır resmi derler Ankara fotoğrafına. Bunu derken biraz da küçümseyerek kaygısı. Ancak şunu söylüyorum, bunu küçümserken aslında övgü diziyorlar. Ancak bozkır zevki Anadolu zevki demektir, Anadolu zevki de Anadolu’nun 10 bin yıldır kültürünün bir özüdür. Onun için de Turan Beyefendi Hoca’nın en önemli özelliklerinden bir tanesi de çok uygun bir halk adamı olması ve halk kültürünü çok âlâ tanımasıdır. Turan Bey’in bilmediği türkü yoktu neredeyse.
“BİR KENTİ KENT YAPAN, HATTA BİR TOPLUMU TOPLUM YAPAN ASLINDA O TOPLUMUN YETİŞTİRDİĞİ SANATÇILARDIR”
Kendisi birinci kere İlhan Berk ile karşılaştığı vakit şunu söylüyor: Ben Ankara’ya 1960 üzere geldiğim vakit diyor, toptan gelmiş aslında sanatçılar, mesela Refik Epikman, Eşref Üren, Halil Dikmen üzere. Bunlar Ankara’yı Ankara yapan bir sanatçı kümeleridir. Bir toplumu, bir kenti kent yapan o kentin ne yolları ne meydanları ne alışveriş merkezleri ne zenginleri yahut da yöneticilerdir. Bir kenti kent yapan, hatta bir toplumu toplum yapan aslında o toplumun yetiştirdiği sanatçılardır. Sanatçılar toplumun kültürünü oluştururlar. O nedenle de bu sanatçıların meskenlerini devletin müze mesken yapması gerekir.”
RESSAM BİNZET: ONUN ÇALIŞMALARINI İZLEMEK GERÇEKTEN ÇOK BÜYÜK BİR KEYİFTİ
Ressam Binzet ise şu konuşmayı yaptı:
“Gazi’de olduğumuz yıllarda ve o dönemde kendisi atölyede çalışırdı ve onun çalışmalarını izlemek gerçekten çok büyük bir keyifti. Turan hoca çalışırken o dönem Ankara’da Bayındırlık Bakanlığı’nda grafiker olarak çalışan Orhan Peker vardı. Orhan Peker de sık sık yanına gelirdi.
Özellikle öğrencilik döneminde ve arkadaşlık dönemlerinde yakınlaşmamızı sağlayan yakın tarihlerdeki kimi olaylar oldu ve bu olaylardan bir tanesi hepimizin çok âlâ bildiği Helikon Sanat Galerisi vardı. Oradaki açılışa giderken bir gün, ben daha galeriye ulaşmadan Kayıhan Keskinok ile birlikte galeriden çıktılar. Ben ‘İyi akşamlar’ dedim kendilerine. Turan hoca kolumdan tuttu ve ‘Celal benim bir işim var Kayıhan ile birlikte gidiyorum, sakın bir yere ayrılma, beni bekle’ dedi. ‘Tabi hocam beklerim’ dedim. Geldikten sonra konuştuk kendisiyle ve o sıralarda yayınlanmakta olan bir yazımın üzerinde özellikle durmuştu. O yazının konusu da On’lar Kümesi belgesiydi. İstanbul’daki bir sanat mecmuasında yayınlanmıştı.”
NUR GÖKBULUT: TURAN EROL HOCAMIZ, KENDİNİ VAR EDERKEN ÖYLE VERİMLİ PROFİL SERGİLİYOR Kİ ÖRNEK ALINMAMASI MÜMKÜN DEĞİL
1981’den beri Gazi Üniversitesi Fotoğraf Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev yapan ressam Gökbulut ise şöyle konuştu:
“Turan Erol hocamızı 1987’de Gazi’de birebir öğrencisi olarak tanımış oldum. Atölye öğrencisi olsaydım kesinlikle çok kazançlı olurdum.
O günkü Gazi ile bugüne gelen Gazi’nin değişik çizgilerde olduğunu büyük bir rahatlıkla söz edebilirim. Bu kaybın, bu aşağı inişin maalesef sanat yapıp sanatın içinde olmadığı hâlde sanat eğitimcisi rolüne soyunanlar olduğunu ve bunların oralarda bir siyaset olarak var edilmesi olduğunu söylemek istiyorum. Turan Erol Hocamız, tıpkı vakitte kendini var ederken de öyle verimli, öyle çalışkan bir profil sergiliyor ki örnek alınmaması mümkün değil.
Turan Hocamız yurt dışında eğitim almış, dünyadan haberi olan ve onları kendi ortamına, öğrencilere taşıyan bir kişilik. Öyle olunca, kimse at gözlüğüyle bir tuval bir fırça ortasında sıkışıp kalmıyor. Aktaran, paylaşan bir eğitimci yanı var.
Milas üzere varlıklı bir toprakta ve renkli bir toprakta kendini bulmuş. Sonra çok âlâ, çok donanımlı bir hocadan Bedri Rahmi üzere bir hocadan yeterli bir öğrenci olarak mezun olmuş, ne alabilirse alabilmiş ve kendisini tekrar yurt dışında eğitim alacak formda geliştirmiş. Yatay bir yol izlememiş özetle.
Çok kapsamlı, çok geniş bir hayatı var ve bu hayattan çok âlâ bir eğitim çıkarmış. Bunun ile Gazi’nin ne bağlantısı olabilir, çünkü Gazi bir okul, Gazi bir varlık, Gazi Anadolu’nun ortasında kurulmuş, yakılmış bir ocak, bir ateş. Hoca da o ateşin harlayanlarından, onu söndürmeden taşıyanlardan. Şayet Turan Hoca şu anda burada olan ya da olmayan insanlara verdiği, onlarla paylaştığı pahalar olmasaydı, şu an ortamızda bulunan bir çok güçlü ismi, birçok sanat eğitimcisini var edemezdi.
İçinde Turan Erol hocamızın da olduğu büyük bir ocak Gazi. Şayet o süreç tıpkı heyecanla, birebir ruhla, tıpkı bilinçle, korunabilseydi, bugünkü durumu yaşamamış olacaktık. Orada yeni ateşler yakılacaktı.”
RESSAM TURAN EROL HAKKINDA
Turan Erol, 1927 yılında Muğla’nın Milas ilçesinde doğdu. İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nin fotoğraf bölümünü 1951 yılında Bedri Rahmi Eyüboğlu Atölyesi’nden mezun olarak tamamladı. Türkiye’nin değişik şehitlerinde fotoğraf ve sanat tarihi öğretmenliği yapan Erol, 1960’da Ulusal Eğitim Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü’nde görevli iken Fransız hükümetinin bursuyla Paris’e gitti. 1964’te döndükten sonra 1973’e kadar Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. 1974’te doktorasını tamamlayan Erol, 1980’de Sedat Simavi Vakfı Görsel Sanatlar Ödülü’nü ressam Adnan Varınca ile paylaştı. 1987’de profesör unvanını alan Erol, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi’ne atandı ve 1990’da emekli oldu. Yaşar Kemal’in “Demirciler Çarşısı Cinayeti” kitabının kapağını tasarlayan Erol, 1991’de devlet sanatçısı unvanını aldı.
Erol, 16 Şubat 2023 tarihinde Ankara’da tedavi gördüğü hastanede hayatını yitirdi.
