ATAŞEHİR’DE BİR İŞ YERİ ÇALIŞANI AKŞENER’E DERT YANDI: “BİZ HİÇ İYİMSER BİR ŞEY KONUŞAMIYORUZ. MAAŞI ALDIĞIMIZ GİBİ MARKETE GİDİYORUZ 2 POŞETLE ÇIKAMIYORUZ”
MOTOKURYELERDEN BAKAN VARANK’A: “GEÇEN SENE BİZ ARTIRIM AKSİYONLARI YAPARKEN, HAKLARIMIZ GASP EDİLİRKEN SAYIN BAKAN’DAN NEDEN SES ÇIKMADI”
CEYLAN SAĞLAM
Nakiyat-İş Genel Lideri Ali İstek Küçükosmanoğlu, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın yılbaşında özel bir şirketin motokuryeliğini yapmasına ait, “Yıllardan beri, pandemi süreci ile başlayan bu online sipariş veren işletmeler olağanüstü büyüdü ve bu süreç içerisinde bu büyümeyi sağlayan motokuryeler oldu. Onlar büyürken motokuryeler canından oldu. Bu bahiste güya bir sorun yokmuş üzere senaryolarda yer alıyor olmasındaki birebir hassaslığı, motokuryelerin yaşamakta oldukları meselelerinin çözümünde bekleriz” dedi. İstanbul’da motokuryelik yapan bir işçi ise “Geçen sene biz Yemeksepeti’nde artırım hareketleri yaparken, haklarımız gasp edilirken, biz bu haklarımız için mücadele ederken Sayın Bakan’dan neden ses çıkmadı” diye reaksiyon gösterdi.
Mustafa Varank, yılbaşında özel bir şirketin motokuryeliğini yapmıştı. Ankara’nın Altındağ ilçesindeki Kredi ve Yurtlar Kurumu Şerife Bacı Kız Öğrenci Yurdu’na sipariş götüren Bakan Varank, “Kurye arkadaşlarımız gerçekten kar kış demeden, vatandaşlarımız meskenlerinde güvenle huzur içinde ürünlerini alabilsinler diye büyük bir uğraşla çalışıyorlar. Onların vakit zaman istekleri gündeme geliyor. Farkı firmaların farklı uygulamaları oluyor. Kurye arkadaşlarımız neler yaşıyorlar, biraz onlarla ilgili farkındalık olsun diye yılbaşı akşamını onlarla geçirelim, hatırlarını soralım istedik. Bizim açımızdan da farklı bir tecrübe oldu” diye konuşmuştu.
Bakan Varank’ın önde gelen kurye şirketlerinden birinin motokuryeliğini yapmasını, İstanbul’da motokuryelikle hayatını kazanan bir işçi şöyle kıymetlendirdi:
“ACABA 10 SAATİN ALTINDA ÇALIŞAN VAR MI O DEPODA”
“Sayın Bakan’ın Getir deposunda motokuryeleri ziyaret etmesi çok güzel, olumlu bir davranış. Fakat Sayın Bakan’a sormak istediğim birkaç soru olacak. Geçen sene biz Yemeksepeti’nde artırım aksiyonları yaparken, haklarımız gasp edilirken, biz bu haklarımız için mücadele ederken Sayın Bakan’dan neden ses çıkmadı? Özlük haklarımızı nasıl yasal güvence altına alacaklar? Ya da ziyaret ettiği arkadaşlara şu soruyu sordu mu; ‘Günde kaç saat çalışıyorsunuz?’ Sanki 10 saatin altında çalışan var mı o depoda? Şunu hiç sordu mu; ‘Arkadaşlar çoluğunuza çocuğunuza nasıl bakıyorsunuz, kazandığınız para size yetiyor mu?’
“BİZE TANINAN SÜRE ZARFINDA VERMEMİZ GEREKEN PAKETLERDE CANINI VEREN ARKADAŞLARIMIZIN HESABINI NASIL VERMEYİ DÜŞÜNÜYORLAR”
Kurgulanmış bir biçimde vurguyu yerine getirmek kolaydır, reklam yapmak kolaydır. Gelip bir de alanda motokuryelere gerçek manada soru sordu mu? Bizim hala daha çalışma iş kolumuz nakliyat olarak görülmüyor. Bunu ne vakit yasal güvence altına almayı düşünüyorlar sanki? Bu kadar muamma sorular varken kalkıp Getir deposunu ziyaret etmesi, üzerine pakete çıkması, en sonunda ‘soğukmuş’ demesi biraz gülünç geldi. Tahminen bizi bir nebze olsun anlamıştır lakin yediğimiz mobbingler ve en önemlisi bize tanınan süre zarfında 15 dakikada, 20 dakikada, yarım saatte vermemiz gereken paketlerde canını veren arkadaşlarımızın hesabını nasıl vermeyi düşünüyorlar? Bunları düşündü mü Getir deposunu ziyaret ederken Sayın Bakan?”
“SON VAKİTLERDE ÜNİVERSİTE MEZUNU MOTORSİKLETLİ KURYELER ÇOĞALDI, TEŞVİK AMAÇLI YAPILDIĞINI DÜŞÜNÜYORUM”
Başka bir motokurye ise ANKA Haber Ajansı’na şu açıklamayı yaptı:
“3,5 yıldır Yemeksepeti/Banabi’de çalışıyorum motokurye olarak. Kurulduğumuz günden bu vakte, ileri değil daha geri gitmeye başladık. 2022 yılında kimi hareketler olmuştu. Sendikalaşma sürecine gidiyorduk, olmadı. Şirketimiz iş kolunu değişikliği yaptı, iş kolunu değiştirdi. Çalışma Bakanlığı’na itirazlarda bulundu, geç yanıt verildi, derken olmadı. Esnaf kurye sistemine daha tartı verildi. Esnaf kurye sistemine geçilince elemanlar gözden çıkarıldı.
2023 yılına girmeye sayılı günler kala hala daha devam ediyor. Kimi arkadaşlarımıza teklifler sunuluyor; tazminat verilip çıkarılma üzere. Burada şu var; işçi kendi çıkmış üzere gösterip birtakım haklarını vermek istemiyorlar. Yılbaşında da Sanayi Bakanı’nın bir gezintisi olmuş, burada kendi tercihidir. İleride meslek evrakı olacağı için, bu işi yapmak isteyen arkadaşlara bir gelir kapısı açılacak. Yani ülkede son vakitlerde üniversite mezunu motosikletli kuryeler çoğaldı. Güya buna da daha fazla teşvik amaçlı yapıldığını düşünüyorum.”
“MOTOSİKLETLİ KURYELER OLARAK GERÇEKTEN GÜÇ KOŞULLAR ALTINDA ÇALIŞIYORUZ”
İstanbul’da yaşayan öbür bir motokurye de şunları söyledi:
“Ülkemizde, motosikletli kuryeler olarak gerçekten güç kurallar altında çalışıyoruz. Evet, otomobil kullanan vatandaşlarımız çok haklı. Çok ortalara giriyoruz, trafik ışıklarını görmezlikten geliyoruz, kuralları çoğu vakit çiğniyoruz ancak hepsi hem bizim hem şirketlerin bizden istediği kaideler ve şartlar yüzünde oluyor. Bakanımızın da buna dikkat çekmek için Getir firması ile yaptığı son paylaşımında umarım herkesin içini tutacak yeri olmuştur.”
“AYNI HASSASLIĞI, MOTOKURYELERİN YAŞAMAKTA OLDUKLARI PROBLEMLERİN ÇÖZÜMÜNDE BEKLERİZ”
Nakliyat-İş Genel Lideri Ali İstek Küçükosmanoğlu da şu değerlendirmeyi yaptı:
“Bakan Varank’ın Getir’in patronları ile hazırlamış olduğu bir senaryo. Bu senaryo, aslında Getir’in reklamını yapan bir senaryo. Getir, son dönemlerde, örneğin Almanya’nın en büyüğü olan işletmesini de aldı ve Almanya ile bir arada Avrupa’nın en büyüğü oldu. Yıllardan beri, pandemi süreci ile başlayan bu online sipariş veren işletmeler olağanüstü büyüdü ve bu süreç içerisinde bu büyümeyi sağlayan motokuryeler oldu. Onlar büyürken motokuryeler canından oldu. Pandemi öncesinde yılda 19 motokurye iş cinayetlerine dönüşen trafik kazalarında hayatını yitiriyorken pandemi yıllarında, 2021 yılında 200’ü geçti. Motokuryelerin birçok sorunu var. Bunlardan bir tanesi esnaf-kurye modeli. Yani bu problemleri görmezden gelip bu hususlarda duyarsız olan mevcut hükümet, bu hususta güya bir sorun yokmuş üzere senaryolarda yer alıyor olmasındaki birebir hassaslığı, motokuryelerin yaşamakta oldukları meselelerin çözümünde bekleriz. Lakin şu ana kadar bundan uzak. Motokuryeliğin yasal olarak ağır işlerden sayılması gerekiyor, yapmış oldukları iş itibariyle. İşçi sıhhati ve güvenliği açısından da gereken düzenlemeler yapılmış değil. Bu mevzuda adım atılmazken bir yılbaşı gecesi reklam içeren bir tavır alması gerçekten kabul edilebilir bir durum değil. Dediğim üzere, birebir hassaslığı biz, motokuryelerin sıkıntılarına yaklaşımlarında görmek isteriz.
“BAZI MOTOKURYELER HAFTA TATİLİ YAPMADAN 90 SAATE KADAR ÇALIŞABİLİYOR”
Esnaf-kurye modeli, yalnızca Türkiye’de değil, tüm dünyada çalışanlara dayatılan bir çalışma ilgisi. Bu çalışma bağlantısı ile her motokurye farklı bir patron sayılıyor, başka bir vergi mükellefi sayılıyor. Aslında o işletmenin bir işçisi fakat yasal olarak öyle sayıldığı için de mevcut İş Kanunu ile belirlenmiş olan çalışmanın dışında kimi motokuryeler, daha fazla para kazanmak ismine, daha fazla sipariş almak ismine, hafta tatili yapmadan 90 saate kadar çalışabiliyor. Türkiye’deki mevcut iş hukuku kurallarına göre de bu yasal değil. Esnaf-kurye modeli dünyanın değişik ülkelerinde de var. Hollanda’da bu yasaklanmış durumda, Türkiye’de de yasaklanması gerekir. Çünkü bu bağ, iş hukukunun dışında, çalışanların haklarını gözetmeyen büsbütün patronların daha fazla kâr elde etmesini sağlayan bir çalışma alakasına dönmüş durumda. Yani güvencesiz, kuralsız… Ayrıyeten bu ilgi, iş cinayetlerine dönüşen trafik kazalarına yol açma tabanını oluşturuyor. Türkiye’deki mevcut işsizlikten kaynaklı, farklı olarak Trendyol’da, Yemeksepeti’nde, Getir’de, Hepsiburada’da, bu online hizmet veren işletmelerde, ortalarında atanamayan öğretmenler, yüksek lisans yapan öğrenciler, farklı bölümlerden mezun olan çalışanlar da var. Bunlar, işsizlikten bu işi yapmak durumda kalıyor. Geçtiğimiz hafta İzmir’de bir motokurye, atanamayan bir toplumsal bilgiler öğretmeni hayatına son verdi.
“ESNAF-KURYE İLGİSİ SENDİKALAŞMANIN ÖNÜNDE DE BİR ENGEL”
Bu esnaf-kurye bağı, sendikalaşmanın önünde de bir mani. Yemeksepeti örgütlenmesinde bize, çok kısa bir süre içerisinde işçi arkadaş üye oldu. Patron bir hukuksuzluk yaparak iş kolunu değiştirdi ve bizim 2 bin tane üyemizin üyeliği düşmüş oldu. Esnaf-kurye dayatması söz konusu. Bizim birinci örgütlenmeye başladığımızda Yemeksepeti’nde esnaf-kurye yok denilecek kadar azdı ancak şu an motokuryelerin esnaf-kurye modeline dönüştüğü bir süreç oldu. Getir’de de motokuryelerin tamamı esnaf-kurye olarak çalışıyor. Esnaf-kurye olarak çalıştığı için bir işçi sendikasına üye olma hakkı yok.”
