Gündem Yaratacak Olay… CHP Milletvekili Sevda Kılıç’ın Meclis’teki Odasının Kapısı Mı Zorlandı?
İŞTE ALTI SİYASİ PARTİNİN GÜÇLENDİRİLMİŞ PARLAMENTER SİSTEM ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ ÖNERİSİ’NİN TAM METNİ
Altı Siyasi Parti, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisini tanıttı. Altılı Masa’nın toplam 156 sayfadan oluşan Anayasa değişiklik önerisine göre; seçim barajı yüzde 3’e düşecek, Cumhurbaşkanı, milletlerarası bir sözleşmeden gece yarısı tek başına çıkma kararı veremeyecek, Cumhurbaşkanın kanunları veto etme yetkisine son verilecek, Cumhurbaşkanları bir dönem ve 7 yıl için seçilebilecek, seçilen Cumhurbaşkanı partisiyle bağını kesecek. Başbakan ve bakanlar TBMM’ye karşı sorumlu olacak. Siyasi partiler hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının kapatma davası açabilmesi, TBMM’nin müsaadesine bağlanacak.
Anayasa önerisini CHP Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA Partisi Genel Lider Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Genel Sekreteri Serhan Yücel, Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcısı Serap Yazıcı, ÂLÂ Parti Genel Sekreteri Uğur Poyraz ve Saadet Partisi Genel Lider Yardımcısı Bülent Kaya tanıttı.
Anayasa değişikliği önerisi ana sınırları ile şöyle:
ALTILI MASA ORTAK PROGRAMLARLA ALANA ÇIKACAK
“Tasarıyı hazırlayan komite üyeleri önümüzdeki günlerde medya organlarını, baroları, sivil toplum kuruluşlarını, meslek örgütlerini, iş dünyasını, sendikaları, bayan ve gençlik örgütlerini ziyaret edecek. Ayrıyeten altı siyasi parti Türkiye genelinde ortak programlar düzenleyerek sivil toplumla bir ortaya gelecek.
KUVVETLER AYRILIĞI TESİS EDİLECEK
Altılı masanın Anayasa değişikliği önerisi 84 unsurdan oluşuyor. Kuvvetler ayrılığının vurgulandığı yeni sistemde yasamanın aktif ve iştirakçi, yürütmenin istikrarlı, şeffaf ve hesap verebilir, yargının ise bağımsız ve tarafsız olması hedefleniyor. Uzlaşılan metinde “Güçlü, özgürlükçü, demokratik, adil bir sistem inşa etme kararlılığı içindeyiz” sözlerine yer veriliyor.
PARTİLİ CUMHURBAŞKANLIĞI DÖNEMİ KAPANACAK
Cumhurbaşkanı 7 yıllığına halk tarafından seçilecek ve seçimle bir arada partisiyle bağı sona erecek. Görevi sona eren bir cumhurbaşkanı, seçimle gelinen siyasi bir görev üstlenemeyecek. Cumhurbaşkanına, TBMM Lideri vekalet edecek. Cumhurbaşkanının kanunlar üzerindeki zorlaştırıcı veto tesiri sona erdirilip geri gönderme hakkı veriliyor.
ANAYASAYA ÖZGÜRLÜKÇÜ ANLAYIŞ KAZANDIRILACAK
Altılı masanın teklifi, Anayasayı temel hakları “ödev” olarak vurgulayan ve hürriyetleri ödev kavramıyla sınırlayan anlayıştan arındırıyor. Anayasaya özgürlükçü bir anlayış kazandırılıyor. Anayasadan otoriter anlayışın izleri siliniyor. Anayasada “temel hak ve ödevler” yerine “temel hak ve hürriyetler” düzenleniyor.
“İNSAN ONURU” ANAYASANIN TEMEL ASLI OLACAK
Anayasanın temel hakları düzenleyen birinci hususuna “İnsan onuru dokunulmazdır ve anayasal düzenin temelidir” sözü ekleniyor. Bu vurguyla bir arada Anayasanın insan onurunu temel alan bir bakış açısı kazanması sağlanıyor. Devletin temel fonksiyonunun insan onurunu korumak ve ona hürmet göstermek olduğu vurgulanıyor.
TEREDDÜT HALİNDE YORUM HÜRRİYET LEHİNE YAPILACAK
Anayasa’nın 13. hususuna “Hürriyet temel sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yapılır” hükmü ekleniyor. Böylece temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması düşüncesinden temel hak ve hürriyetlerin üstünlüğü dönemine geçiliyor.
ELEŞTİRİ HÜRRİYETİ GÜVENCE ALTINA ALINACAK
Düşünce, kanaat ve söz hürriyeti tek bir hususta düzenleniyor. Anayasanın 25. hususunda yapılacak değişiklikle tenkit hürriyeti güvence altına alınıyor. Keyfi sınırlamaların önüne geçiliyor.
HAYVAN HAKLARI BİRİNCİ KERE ANAYASAYA GİRECEK
Anayasanın 56. unsurunda yapılan değişiklikle Anayasada sıhhat hakkı ve çevre hakkı tekrar düzenlenirken hayvan hakları birinci defa anayasal güvenceye kavuşturuluyor.
PARTİ KAPATMA ZORLAŞTIRILACAK
Siyasi parti kapatma davalarının açılması zorlaştırılıyor. Şiddete başvurma ya da şiddeti teşvik hariç olmak üzere parti kapatma davalarının açılabilmesi için ihtar kuralı getiriliyor. Kapatma davasının açılabilmesi, TBMM’nin üçte ikisinin oyuyla alınacak müsaadeye bağlanıyor. Milletvekillerinin meclis kürsüsünde kullandığı tabirlerin parti kapatma davalarında kanıt olamayacağı düzenleniyor. Bu davalardan çıkabilecek yaptırımlara idari para cezası ekleniyor.
DOKUNULMAZLIĞIN KALDIRILMASI ZORLAŞTIRILACAK
Milletvekillerinin yalnızca ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü halinde dokunulmazlıktan faydalanamayacağı düzenleniyor. Anayasanın 83. unsurunda Anayasanın 14. hususuna yapılan atıf metinden çıkarılıyor. Dokunulmazlığın kaldırılması için üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alınacağı hükmü getiriliyor. Milletvekili düşme kararında ferdi müracaat yoluna gidilmiş ise Anayasa Mahkemesinin kararının bekleneceği düzenleniyor.
KADINA ŞİDDETTEN SUÇLU BULUNANLAR MİLLETVEKİLİ OLAMAYACAK
Affa uğramış olsalar bile cinsel akın, çocukların cinsel istismarı, bayana yönelik taammüden yaralama ve edimi ifasını fesat karıştırma suçlarından hüküm giymiş olanların milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olamayacağı hükmü getiriliyor.
ANAYASA MAHKEMESİ’NE KİŞİSEL MÜRACAATIN ALANI GENİŞLETİLECEK
Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 15’ten 22’ye çıkarılıyor. Üyelerden 20’sinin TBMM, 2’sinin cumhurbaşkanı tarafından seçilmesi öngörülüyor. Mahkemenin bölüm sayısı 2’den 4’e yükseltiliyor. Anayasada yahut Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde düzenlenen hakların ihlali argümanıyla Anayasa Mahkemesine ferdî müracaat yolu açılıyor.
ULUSLARARASI MUTABAKATLARDAN ÇEKİLME KARARI AÇIKÇA TBMM’NİN UYGUN BULMASINA BAĞLANACAK
Türkiye’nin taraf olduğu bir memleketler arası mutabakattan çekilme için TBMM’nin uygun bulması koşulu Anayasada açıkça düzenleniyor.
HERKES MECLİS ARAŞTIRMA KOMİSYONU’NUN DAVETİNE UYACAK
Meclisin kontrol yetkisi güçlendiriliyor. Şeffaf ve hesap verebilir bir yönetim için hükümete hesap sorulabilmesini sağlayacak araçları artırıp tesirli kılınıyor. Muhalefete bir yasama yılında en az yirmi gün gündemi belirleyerek genel görüşme açma hakkı tanınıyor. Herkesin Meclis Araştırma Komitesinin davetine uymak zorunda olduğu düzenleniyor.
MİLLETİN MECLİSİ, BÜTÇE YETKİSİNE KAVUŞACAK
Bütçe yetkisi Meclise iade ediliyor. Hükümetlerin siyasetlerini Bütçe Kanununun hudutlarına uygun olarak yürütmelerini sağlamak gayesiyle Kesinhesap Anayasada farklı bir hususta düzenleniyor. Değişikliğe göre, Kesinhesap Komitesi kuruluyor ve liderinin ana muhalefet partisinin milletvekili olması koşulu getiriliyor.
YENİ HÜKÜMET KURULMADAN MEVCUT HÜKÜMET DÜŞÜRÜLEMEYECEK
Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında gensoru verme yetkisi tesis ediliyor. Bu yenilikle, Bakanlar Şurası aleyhine verilen güvensizlik önergelerine yeni Başbakanın isminin eklenmesi zarurî kılınıyor. Böylece meclis, istikrarın gereği olarak lakin yeni hükümeti kurmakta birleşebilirse mevcut hükümeti düşürebilecek.
HSK KAPATILACAK
Hakimler ve Savcılar Heyeti kapatılarak Yargıçlar Heyeti ve Savcılar Şurası kuruluyor. Yargı bağımsızlığının sağlanması için Adalet Bakanı ve yardımcısının Yargıçlar Şurası üyesi olmasına son veriliyor.
OHAL KHK’LARINA SON VERİLECEK
OHAL KHK’ları kaldırılıyor. Olağanüstü Hallere ait önlemlerin Olağanüstü Hal Kanunu ile düzenleneceği ve Olağanüstü Hal Kanunu ile bu kanundan kaynaklı idari aksiyon ve süreçlere karşı yargı yolunun kapatılamayacağı düzenleniyor.
SAVUNMA VE TEZ MAKAMI EŞİTLENECEK
Hakim ve savcılara coğrafik teminat getiriliyor. Savunmanın bağımsızlığı vurgulanıyor. Yargılama sürecinin temel ögelerinden biri olan savunma makamı, birinci kere, bir anayasa hükmüyle düzenlenerek bu makamın argüman makamıyla eşit bir statüye kavuşturulması sağlanıyor. Her vilayette bir baro olacağı açıkça Anayasada düzenleniyor.
SAYIŞTAY VE YSK YÜKSEK MAHKEME OLACAK
Sayıştay yüksek mahkeme statüsüne kavuşturuluyor. Kurumun kontrol yetkisinin kapsamı genişletiliyor. Yüksek Seçim Heyeti Anayasada yargı bölümünde bir yüksek mahkeme olarak düzenleniyor, heyetin niteliği açıklığa kavuşturuluyor. Yüksek Seçim Konseyinin seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına ait kararları Anayasa Mahkemesinin kontrolüne açılıyor.
RTÜK ÜYELERİ GAZETECİ VE AKADEMİSYENLERDEN OLUŞACAK
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun üye yapısında çoğulculuk sağlanıyor. RTÜK üyeleri, basın mensupları ile irtibat ve hukuk fakültesi öğretim üyeleri ortasından seçiliyor. Üye seçiminde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin nitelikli çoğunluğu aranıyor. Heyetin çoğulculuk, özerklik ve tarafsızlık asıllarına bağlı olarak çalışacağı vurgulanıyor.
BELEDİYE LİDERLERİNİN GÖREVDEN UZAKLAŞTIRILMASINA DANIŞTAY KARAR VERECEK
İçişleri Bakanlığı’nın belediye liderlerini ve meclis üyelerini görevden uzaklaştırma yetkisi kaldırılıyor. Onun yerine Danıştay kararı koşulu getiriliyor. Görevden uzaklaştırmanın en fazla altı ay sürebileceği düzenleniyor.
YÖK KALDIRILACAK
Yükseköğretim Şurası kaldırılıyor. Üniversitelerin akademik, idari ve mali özerklikleri ihlal edilmemek kaydıyla planlama ve uyum heyeti olacak Yükseköğretim Üst Şurası düzenleniyor.”
Anayasa teklifinin, “Hürriyet temel, sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum, hürriyet lehine yapılır” sözlerinin yer aldığı “Önsöz” ve “Genel Gerekçe” bölümlerinin tam metni şöyle:
“ÖNSÖZ
Bugün demokrasi tarihimiz açısından önemli bir gün!
Bizler, 150 yıllık Anayasa geleneğimizde yeni bir sayfa açmanın heyecanı ve gururu içerisindeyiz.
Yarının Türkiye’sini inşa etmek için toplumu en geniş yelpazede temsil eden altı siyasi parti olarak, demokrasi tarihimizde bir birincisi gerçekleştiriyor ve büyük bir adım atarak tam bir mutabakata vardığımız “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi”ni milletimizin takdirine sunuyoruz.
Anayasa değişikliği önerimiz, bir toplumsal sözleşme taslağıdır. Bu niteliğine uygun olarak değişiklik önerilerimizi, demokrasinin asli gereği olan çoğulculuk ve uzlaşma unsurları doğrultusunda toplumun tüm bölümleri ile müzakere ettikten sonra seçimlerin çabucak akabinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunacağız.
Bizler, demokratik hukuk devletini temelinden zedeleyen ve millet egemenliğini tek bir kişinin iradesine hapsederek kural tanımaz bir keyfiliğe yol açan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine karşı çıktığımız üzere geçmişte uygulanan parlamenter sistemin yanlışlarını ve dar kalıplarını da reddediyoruz.
Reform önerimizle; geçmişe dönmeyi değil, geçmişin tecrübelerinden istifade ederek istikrarsızlığa ve vesayetçi uygulamalara imkân vermeden, Türkiye Cumhuriyeti’nin köklü devlet ve Cumhuriyet tecrübesinin demokrasi ile taçlandırıldığı bir sistem hedefliyoruz.
1982 Anayasasının 84 unsurunda ve 9 bölüm başlığı, alt başlık ve unsur başlığında yaptığımız değişiklik önerilerimizle, aktif ve iştirakçi bir yasama; istikrarlı, şeffaf ve hesap verebilir bir yürütme; bağımsız ve tarafsız bir yargı; kurumsal kültürün hâkim olduğu bir kamu yönetimi ile kuvvetler ayrılığının tesis edildiği güçlü, özgürlükçü, demokratik, adil bir sistem inşa etme kararlılığı içindeyiz.
Amacımız, tüm farklılıklarımızla birlikte “biz” düşüncesi ile hareket ederek kapsayıcı, kuşatıcı, temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alındığı, bireylerin eşit ve özgür vatandaşlar olarak düşüncelerini özgürce tabir edebildiği ve istediği üzere yaşayabildiği özgürlükçü demokratik bir Türkiye’dir.
Bu inanç ve kararlılıkla, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerimizi tüm milletimize ve gelecek jenerasyonlara huzur ve barış getirmesi ümidiyle hayata geçirmeyi taahhüt ediyoruz.
GENEL GEREKÇE
Bu anayasa değişikliğinin emeli, Türkiye’de yönetimde keyfiliğe yol açan, anayasal hak ve hürriyetleri güvencesiz bırakan, hukuk devleti sistemlerinin tamamını aşındıran Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemini yürürlükten kaldırmak ve Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme geçişi sağlamaktır.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, yürütme gücünün tamamını Cumhurbaşkanına sunmak yanında yasama organını zayıflatmış; yargının kontrolünü Cumhurbaşkanına sunmuştur. Böylece devletin birbirinden başka olması ve birbirini denetlemesi gereken üç temel işlevini tek bir kişinin iradesine bağlı hale getiren Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, hukuk devletinin aşınmasına, anayasal hak ve hürriyetlerin tamamının güvencesiz kalmasına yol açmıştır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin yürürlükten kaldırılarak Kanun-i Esasi’nin kabulünden bu yana benimsenen ve yerleşen parlamenter geleneğe uygun olarak Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme geçilmesi bu sisteminin siyasi ve toplumsal hayatımızda açtığı hasarları aşma yolunda önemli bir adımdır. Lakin kurulacak yeni sistemin parlamentarizmin rastgele bir modeli olmadığını, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem olduğunu özellikle vurgulamak gerekir.
Önerimiz, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin etkisiz kıldığı yasama organının yetkilerini iade ederek bu organı, Ulusal Mücadele yıllarından itibaren devlet ve toplum hayatımızda sahip olduğu güce ve prestije kavuşturmayı amaçlamaktadır.
Bu amaçla önerimiz, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kabul ettiği kanunlar üzerinde Cumhurbaşkanına tanınan veto yetkisini sona erdirecektir. Böylece Cumhurbaşkanı, Meclisin kabul ettiği kanunları, evvelce olduğu üzere bir keze mahsus olmak üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne iade edecektir. Meclis iade edilen kanunu, dilerse kolay çoğunlukla motamot kabul edebilecektir.
Öte yandan önerimiz, yasama organına meclis soruşturması ve gensoru üzere hükümeti kontrol yetkilerini tanımakta; parlamentonun hükümeti kontrol vasıtaları ortasında yer alan sözlü soru yetkisi tekrar düzenlenmektedir. Gensoru düzeneğini hükümet istikrarını korumak gayesiyle yapan güvensizlik oyuyla birleştirmektedir. Böylece hükümeti gensoru yoluyla düşürmekte birleşen parlamento çoğunluğu, yeni hükümetin kurulmasını sağlamadıkça görevdeki hükümetin hukukî varlığını sona erdiremeyecektir.
Diğer taraftan, Başbakan ve bakanlar üzere hükümet aktörlerinin görevleriyle ilgili suçlarından ötürü hesap verir kılınmalarını sağlayan meclis soruşturması, uygulanabilir, tesirli bir sisteme dönüştürülecektir.
Bütün bunlara ek olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin elinden alınmış olan bütçeyi kabul yetkisi, bu yetkinin asıl sahibi olan Meclise iade edilecektir. Böylece hükümetlerin hazırladıkları bütçe kanun teklifleri Meclis tarafından kabul edilmedikçe yürürlüğe giremeyecektir. Öte yandan hükümetlerin siyasetlerini Bütçe Kanununun sonlarına uygun olarak yürütmelerini sağlamak emeliyle Kesinhesap Kanunu tesirli bir kontrol aracı haline getirilecektir.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemiyle yaratılan tek başlı yürütme modeline son verilerek yürütme organının Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Heyetinden oluşması sağlanacaktır. Devletin başı sıfatıyla temsili görev ve yetkilere sahip Cumhurbaşkanının; tek başına yapabileceği süreçleri dışındaki bütün kararları, Başbakan ve ilgili bakanın karşı-imzasına tâbi kılınacaktır. Öte yandan Cumhurbaşkanlığına seçilen kişinin bir partiye mensup olması halinde göreve başlamadan önce partisiyle ilişiğinin kesilmesi sağlanacaktır. Böylece Cumhurbaşkanının tarafsızlığı garanti edilecektir.
Yürütme alanındaki asıl yetkiler, parlamentarizmin tabiatına uygun olarak Bakanlar Şurasına ilişkin olacaktır. Bakanlar Konseyi, izlediği siyasetlerden ötürü parlamentoya karşı kolektif olarak sorumlu kılınabilecektir. Ayrıyeten her bakan, buyruğu altındaki işlerden ötürü ferdi olarak da parlamentoya karşı sorumlu kılınabilecektir.
Hükümet siyasetleri, kolektif bir organ olan Bakanlar Şurasında müzakere, diyalog ve uzlaşmayla belirlenecek; böylece bu siyasetlerin akılcı ve bilimsel temellere dayanması sağlanacaktır. Bu, yürütme organının kişiselleşmesini, keyfileşmesini, akıldışı siyasetlere yönelerek toplumu krizlere sürüklemesini önleyecek önemli bir faktör olacaktır.
Önerimiz, yalnızca bir hükümet sistemi değişikliğinden ibaret değildir. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi altında bağımsızlığını kaybederek hukukun üstünlüğünün güvencesi olmaktan uzaklaşan yargı organı, gerçek bir hukuk devletinin gerektirdiği bağımsızlığına kavuşturulacaktır. Böylece yargı organı, Anayasanın ve hukukun üstünlüğünün teminatı haline gelerek vatandaşların anayasal hürriyetlerinin garantisi olma fonksiyonunu yerine getirebilecektir. Bu sayede vatandaşlar, geleceğe güvenle bakabilecekleri huzurlu bir ortama kavuşacaklardır.
Yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını sağlamak hedefiyle yargı mensuplarının kişisel bağımsızlıklarıyla yargı kuruluşlarının kurumsal bağımsızlıklarını garanti eden yenilikler getirilmektedir. Yargı mensuplarının ferdî bağımsızlıklarının güvencesi olarak Hâkimler ve Savcılar Konseyi, iki başka organ olarak düzenlenmiştir. Böylece hâkimlerin özlük hakları konusunda karar verme yetkisi Hâkimler Kurulu’na, savcıların özlük hakları konusunda karar verme yetkisi Savcılar Kurulu’na tanınmıştır. Her iki organın da üye kompozisyonları ve üyelerinin seçiminde izlenen yöntem, bu organların özerkliğini garanti edecek halde düzenlenmiştir. Öte yandan bu iki organın da demokratik meşruiyet temeline dayanması sağlanmıştır.
Yargılama sürecinin temel ögelerinden biri olan savunma makamı, birinci kere, bir anayasa hükmüyle düzenlenerek bu makamın sav makamıyla eşit bir statüye kavuşturulması sağlanmıştır. Bu yenilik, hukuk devletinin temel ögelerinden olan adil yargılanma hakkının ve bu hakkın bir parçası olan silahların eşitliği unsurunun garanti edilmesini sağlayacaktır. Bu çerçevede Türkiye Barolar Birliği’nin özerk bir kuruluş olması da sağlanarak savunma makamı güçlendirilmiş; avukatlık mesleğine sahip olması gereken prestij kazandırılmıştır.
Anayasanın ve hukukun üstünlüğünün garantisi olan Anayasa Mahkemesi’nin üye kompozisyonu, üyelerinin seçiminde izlenen yöntem, çalışma yordamları, sahip olduğu yetkiler yine düzenlenmiş; böylece Yüksek Mahkemenin kararlarının aktifliği güçlendirilmiştir. Bu niyetle Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı, ağır iş yükü de dikkate alınarak arttırılmış; hala iki daire ve bir Genel Heyet halinde çalışan Mahkemenin dört daire ve bir Genel Heyet halinde çalışması öngörülmüştür.
Anayasanın ve hukukun üstünlüğünü garanti etmek emeliyle hiçbir yasama tasarrufuna yargı bağışıklığı tanınmamıştır. Böylece organik ve işlevsel bakımdan yasama süreci niteliğindeki tüm süreçlerin, Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenmesi öngörülmüştür. Kişisel müracaatların alanı, toplumsal hakları da kapsayacak biçimde genişletilmiştir. Ferdî müracaatların temelindeki hak ihlâllerinin, Anayasa Mahkemesi’nin kontrolüne tâbi bir normun hukuka tersliğinden kaynaklanması halinde Yüksek Mahkeme’ye bu normu denetleme yetkisi de tanınmıştır.
Anayasa Mahkemesi’nin hala mevcut olan yetkilerine ek olarak Yüksek Mahkeme’ye yasama, yürütme ve yargı organlarının birbirlerinin alanına müdahale eden süreçleri nedeniyle yapılacak müracaatları da inceleme ve karara bağlama yetkisi tanınmıştır.
Yüksek Seçim Konseyi, yerine getirdiği fonksiyona uygun olarak Anayasamızın yüksek mahkemeleri düzenleyen bölümüne aktarılmış; iki daire ve bir Genel Şura halinde çalışması öngörülmüştür. Böylece dairelerin alacağı kararlar, itiraz kontrolüne tâbi kılınmıştır. Daha da önemlisi, Yüksek Seçim Kurulu’nun seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarına ait verdiği kararların, Anayasa Mahkemesi’ne yapılacak kişisel müracaatlara husus olması sağlanmıştır. Böylece seçim sürecinin hukuka uygunluğu teşvik edilmiştir.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme geçiş önerisi, birebir vakitte, anayasal hakların alanını genişleten, bunların güvencelerini güçlendiren yenilikleri de içermektedir. Bu çerçevede, Anayasamızın 12. hususunun başlığı “İnsan onuru, temel hak ve hürriyetlerin niteliği ve bütünlüğü” biçiminde değiştirilmiş, unsurun birinci fıkrasına insan onurunun dokunulmaz olduğu ve Anayasa düzeninin temelini oluşturduğu hükmü eklenmiştir. Böylece Anayasamızın insan onurunu temel alan bir bakış açısı kazanması sağlanmıştır.
Öte yandan, 13. unsura “Hürriyet temel, sınırlama istisnadır. Tereddüt halinde yorum hürriyet lehine yapılır.” hükmü eklenerek anayasa düzenine hürriyetçi bir ideolojinin hâkim olması amaçlanmıştır. Emsal halde, demokratik bir anayasa düzeninin olmazsa olmazı olan tabir hürriyetiyle bu hürriyetten doğan basın hürriyeti üzere hürriyetler daha güçlü güvencelere kavuşturulmuştur.
Aynı çerçevede siyasi partilerin söz ve örgütlenme hürriyetleri, daha güçlü garantilere kavuşturularak siyasi partilerin keyfî gerekçelerle kapatılmalarını önleyecek tesirli hükümler getirilmiştir. Siyasi partilerin kapatılmasına ait hükümler, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları ve Venedik Kurulu raporları üzere Avrupa Kurulu standartları ışığında, çoğulcu demokrasinin güvencesini oluşturacak biçimde yine düzenlenmiştir.
Anayasal hürriyetleri daha güvenceli hale getiren yeniliklerin tamamında Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası andlaşmaların gerekleri dikkate alınmıştır. Bu bağlamda Türkiye’nin taraf olduğu temel hak ve hürriyetlere ait milletlerarası andlaşmaların kanunların üzerinde olduğunu kabul eden 2004 Anayasa değişikliğini yaptırıma bağlayan ve güçlendiren yenilikler önerilmiştir. Bu çerçevede Türkiye’nin taraf olduğu temel hak ve hürriyetlere ait milletlerarası andlaşmalar, kanunların Anayasaya uygunluk kontrolünde başvurulacak ölçü normlara dâhil edilmiştir.
Önerimiz, seçimleri takiben Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde bir Anayasa Değişikliği Teklifine dönüştüğü ve kabul edilerek yürürlüğe girdiği takdirde Türkiye, Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme geçerek Anayasamızın 2. unsurunda hükme bağlandığı üzere insan haklarına saygılı, demokratik, lâik, toplumsal bir hukuk devleti olabilecektir.
