Emeklilikte Adalet Derneği’nden İstanbul’da Miting: “Kimseye Verecek 20 Yılımız Yok. Bu Vebal İle Seçime Gitmek Sizin Tercihiniz Ama Bunun Hesabını Sandıkta Sormak Da Bizim Hakkımız”
İPA ARAŞTIRMASI: İSTANBUL’DA YAŞAYAN HER 5 BAYANDAN BİRİ 18 YAŞINDAN EVVEL EVLENDİRİLDİ
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) kuruluşu İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) yaptığı araştırmaya göre, kentte yaşayan her 5 mesken bayandan biri 18 yaşından önce evlendirildi. Çoğunluğu “kıt kanaat” geçindiğini belirten mesken bayanlarının en çok telaş duydukları bahis ise sıhhat. Araştırmaya katılan bayanların yarısından fazlası, yaşadıkları yere göre henüz İstanbul’un başka yakasını görmemiş. Bayanlar genelde ailenin ihtiyaçlarını karşılamak için dışarı çıkıyor ve meskenin çevresinden uzaklaşmıyor.
İPA’dan yapılan açıklamaya göre; İstanbul’daki konut bayanlarının hayat şartları, beklentileri ve ihtiyaçlarını tespit etmek emeliyle yapılan araştırmada, kenti çeşitli semtlerinde yaşayan ve farklı sosyoekonomik kümeleri temsil eden mesken bayanlarıyla görüşüldü. 2 bin üzerinde konut kadınıyla yüz yüze yapılan araştırma kapsamında İstanbul’daki konut bayanlarının sosyodemografik özellikleri, gündelik hayatları, beklentileri ve siyasete bakışları dört ana başlık altında ele alındı.
“Refah, Çalışma ve Toplumsal Güvence”, “Bakım, Mesken İçi Sorumluluklar ve Gündelik Hayat”, “Toplumsal ve Kamusal Yaşama Katılım” ve “Hayaller, Beklentiler ve Kaygılar” başlıklı temalardan oluşan raporda, bayanların konut ve kent tecrübeleri, ihtiyaçları, hayalleri ve siyasetten beklentileri tahlil edildi.
EV BAYANLARININ ÇOĞU ‘KIT KANAAT’ GEÇİNİYOR
İPA’nın araştırmasına göre, rastgele bir işte çalışmayan bayanların yüzde 87’si evli ve yüzde 70’i ihtiyaçları için eşlerinden “harçlık” alıyor. Çoğunluğun “kıt kanaat” geçindiğini belirten konut bayanlarının en çok dert duydukları mevzu ise sıhhat.
KADINLARIN YARISINDAN FAZLASI, İSTANBUL’UN ÖTEKİ YAKASINI GÖRMEMİŞ
Araştırmaya katılan bayanların yarısından fazlası (yüzde 54), yaşadıkları yere göre henüz İstanbul’un öteki yakasını görmemiş. Bayanlar genelde ailenin ihtiyaçlarını karşılamak için dışarı çıkıyor ve meskenin çevresinden uzaklaşmıyor.
HER BEŞ BAYANDAN BİRİ 18 YAŞINDAN ÖNCE EVLENDİRİLDİ
İstanbul’da konut bayanlarının sadece yüzde 32’si İstanbul doğumlu ve her beş konut bayanından biri 18 yaşından önce evlendirildi. Genç bayanlarda erken evlilik oranı bariz halde düşerken, eğitim düzeyi artıyor. İstanbul’da araştırmaya katılan ve evli olan konut bayanlarının yüzde 64’ünün en az 11 yıldır evli olduğu görülüyor. Rapora göre, evli bayanlar çoklukla çekirdek aile hâlinde yaşadıkları için çocuk bakım yüküyle baş etmede hane içerisinde daha yalnız.
KADINLARIN YÜZDE 55’İ LAKİN “KIT KANAAT” GEÇİNEBİLİYOR
Kadınlara, “Geçtiğimiz ay geçinebildiniz mi?” sorusu sorulduğunda, bayanların yüzde 55’i ‘kıt kanaat’ geçinebildiğini, yüzde 13’ü “pek geçinemediğini”, 23’üyse en temel kimi ödemeleri bile yapamadığını belirtti.
EVLENEN VE DOĞUM YAPAN BAYANLAR İŞ BIRAKIYOR
Çalışma hayatlarıyla ilgili hususlarda, her iki konut bayanından birinin daha önce hiç ücretli çalışma tecrübesi olmadığı ortaya çıktı. Rapora göre mesken bayanlarının yüzde 35’inin ücretli çalışma tecrübesi olsa da yüzde 30’u doğumdan sonra, yüzde 27’si ise evlilikten sonra işi bırakmış. Hasılı, evlilik ve annelik neredeyse her üç bayandan birini iş hayatından uzaklaştırarak konut bayanı yapmış.
18-29 YAŞ ORTASINDAKİ MESKEN BAYANLARI HER GEREKSİNİMİ İÇİN HARÇLIK ALIYOR
Raporda ayrıyeten genç bayanların ekonomik bağımlılığının 60 yaş üzeri mesken bayanlarına kıyasla besbelli bir halde yüksek olduğu göze çarpıyor. 18-29 yaş ortasındaki konut bayanlarının yüzde 36’sı her türlü gereksinimi için harçlık alırken, 60 yaş ve üzeri bayanlarda bu oran yüzde 16’ya düşüyor. Bu noktada, eşi vefat etmiş bayanların yararlanabildiği ‘dul maaşı’, vefat eden eşlerden kalan emekli maaşları ve yaşlılık aylığı üzere düzenli gelir sayılabilecek toplumsal hakların 60 yaş üstü bayanların ekonomik bağımlılığını görece azalttığı anlaşılıyor.
KADINLARIN YÜZDE 73’ÜNÜN KENDİ SİGORTASI YOK
Boşanmış bayanlar toplumsal güvence bakımından evli bayanlara ve eşi vefat etmiş bayanlara kıyasla daha kırılgan. Boşanmış bayanlarda sigortalı olmayanların oranı yüzde 22’ken, evli bayanlarda bu oran yüzde 19’a, eşi vefat etmiş bayanlardaysa yüzde 13’e düşüyor. Toplumsal güvenceye sahip bayanların yüzde 73’ünün eşi üzerinden, yüzde 11’ininse işinden ötürü sigortalı olması ise oldukça çarpıcı bir bulgu. Konut bayanlarının toplumsal güvenceye erişimi büyük oranda eşlerinin işgücü piyasasındaki statüsüne bağlı. Evli bayanların yüzde 77’si, eşi vefat etmiş bayanların ise yüzde 61’i eşi üzerinden sigortalı. İşinden ötürü sigortalanma yüzde 25 oranla en fazla boşanmış bayanlarda görülüyor. Münasebetiyle, emekli konut bayanları içerisindeki toplumsal güvenceye ulaşmam bahtı olmuş en kalabalık kümenin boşanmış bayanlar olduğunu söylemek mümkün.
EV İÇİ SORUMLULUKLARIN BÜYÜK KISMI BAYANLARDA
Ev bayanlarının bakım yükü ve başka mesken işleriyle ilgili yapılan araştırmada, konut bayanları yaşadıkları hanelerde orantısız bir formda konut içi sorumluluk üstleniyor. Çocuklara bakma oranı bayanlarda yüzde 71’ken eşlerinin çocuk baktığını söyleyen bayanların oranı yüzde 13’te kalıyor. Sosyoekonomik düzeyi görece düşük hanelerde çocuklara yalnızca bayanların bakma oranı yüzde 90’ken, hane refahı arttıkça bu oranın düştüğü görülüyor.
Çocukların dersleri ile ilgilenmek de tekrar bayanların işi kabul ediliyor. Bayanların ödevlerle ilgilenme oranı erkeklerin tam 5,5 katı. Bayanların yüzde 61’i konut işlerini yalnızca kendi yaparken, eşinin de konut işi yaptığını belirtenlerin oranı yüzde 19. Bayanların sırf yüzde 35’i mesken işlerinde kendilerine “yardım eden” biri/birileri olduğunu belirtiyor. Her şartta, mesken işlerinin temel yüklenicisi konuttaki eş/anne statüsündeki konut bayanları ve öbürleri lakin “yardım eden” konumundalar.
HANEDEKİ BAKIMA MUHTAÇ KİŞİNİN BAKIMI BAYANA KALIYOR
Hanede bakıma muhtaç biri olduğunda, konut bayanları yüzde 66 oranla bu kişinin bakımını tek başlarına üstleniyorlar. Boşanmış bayanların ise hasta ve yaşlı bakımını daha fazla üstlendiği görülüyor. Bu durumun boşandıktan sonra bayanların geri dönmek zorunda kaldığı aile meskenlerinde yaşlı ebeveynlerin bulunmasından kaynaklandığı söylenebilir. Tekrar de bayanların gelir düzeyi arttıkça yaşlı ve hasta bakımında sorumluluk alma oranları da düşüyor.
KADINLARIN YÜZDE 34’Ü TATİL YAPMIYOR
Kadınların toplumsal hayata katılma ve toplumsal hayat oranlarında da ilginç bilgiler ortaya çıkıyor. Araştırmaya göre, bayanların yüzde 34’ü tatil yapmadıklarını, yüzde 48’i ise tatilini memleketinde geçirdiğini belirtmiş. Bayanların yalnızca yüzde 16’sı tatil beldelerine gidebiliyor. Konut bayanlarının en az yöneldiği toplumsallaşma pratikleri konser, sinema, tiyatro ve cümbüş mekânlarına gitmek. Görüşülen bayanların sadece yüzde 6’sı cümbüş mekânlarına giderken, konsere gidenlerin oranı yüzde 5’te, sinemaya gidenlerinki yüzde 12’de kaldı. Üniversite mezunu mesken bayanlarının yüzde 55’i arkadaşlarıyla dışarıda/kafede buluştuğunu tabir ederken, bu oran lise mezunlarında yüzde 41’e, lise düzeyinin altında eğitime sahip bayanlarda yüzde 18’e düşüyor. Sinema, tiyatro, konser ve cümbüş yerlerine gitmek de üniversite mezunu mesken bayanlarının daha fazla benimsediği toplumsallaşma pratikleri olarak öne çıkıyor. Mesken bayanlarının sıklıkla yaptığı faaliyetlerin başında yüzde 51 oranla “parka gitmek” geliyor. Lakin bu park, bayanların ekseriyetle çocuklarla birlikte gittiği oyun parkı. Arkadaşlarla mesken gezmesi yüzde 42, akraba ziyaretleri yüzde 41, AVM’ler yüzde 40, piknikler yüzde 38 oranla tercih ediyor. Arkadaşlarıyla dışarıda, kafede oturduğunu söyleyenlerin oranı yüzde 27’de kalıyor.
KADINLARIN EN ÇOK KULLANDIĞI İBB HİZMETİ ‘’ANNE KART’’ VE ‘’HALK SÜT’’
Rapora göre, İstanbul’daki mesken bayanlarının en fazla yararlandığı İBB hizmetleri, Anne Kart ve Halk Süt. Bayanların yararlandığı öteki toplumsal dayanaklar çeşitli kamu kurumlarının sağladığı besin kartları, dul maaşı, süt ve doğum ödeneği, engelli maaşı, engelli bakım aylığı ile birlikte kaymakamlıkların sağladığı kömür ve erzak paketleri.
