SES ANKARA ŞUBESİ’NDEN AİLE HEKİMLİĞİ ÖDEME YÖNETMELİĞİ’NE TEPKİ: “TEŞVİKE DAYALI DEĞİL TEK KALEMDE İNSANCA YAŞAYACAK BİR ÜCRET İSTİYORUZ”
DİSK GENEL LİDERİ ÇERKEZOĞLU: MİNİMUM FİYAT, EN AZ, NET 13 BİN 200 LİRA OLMALI
Haber: ÇAĞATAN AKYOL – Kamera: SADIK KARAKULOĞLU
Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Lideri İstek Çerkezoğlu, enflasyon tek haneli oranlara düşene kadar taban ücretin yılda 4 defa belirlenmesi gerektiğini söyledi. Çerkezoğlu, “Asgari ücret, en az, net 13 bin 200 lira olmalıdır. Bunun altındaki ölçüler, adaletten uzak olacak ve bu ülkenin tüm bedel ve güzelliklerini üretenlerin yoksulluğa mahkum edilmesi manasına gelecektir” dedi. Çerkezoğlu, taban ücret sonrası birinci vergi diliminin de yüzde 10’a indirilmesini istediklerini belirtti.
DİSK Genel Lideri İstek Çerkezoğlu, konfederasyonun yönetim konseyi üyeleriyle birlikte bugün minimum ücretle ilgili basın toplantısı düzenledi. İstanbul’daki DİSK Genel Merkezi’nde yapılan toplantıda konuşan Çerkezoğlu, Taban Ücret Tespit Komitesi masasında yer almadıklarını, fakat her yıl taleplerini kamuoyu ile paylaştıklarını belirtti. DİSK Araştırma Merkezi’nin hazırladığı raporu paylaşan Çerkezoğlu, şöyle konuştu:
“GEÇİNMEK NEREDEYSE MUCİZEYE DÖNÜŞTÜ: Son yıllarda, özellikle 2018 ve sonrası giderek ağırlaşan ekonomik şartların üzerine bir de Covid-19 salgınının tesirlerini yaşadık. Tüm bunların peşi sıra 2022’deki yüksek enflasyonla bir arada işçi, emekçi, emekli, dar gelirli milyonlar için geçinmek neredeyse bir mucizeye dönüştü. Bizler en baştan beri, tüm bu yaşananların basitçe bir ‘iş bilmezlik’ olarak yorumlanamayacağını, iktidarın özellikle son yıllarda Türk lirasını ve emeği ucuzlatmaya yönelik bir siyasete yük verdiğini tabir ettik ve yaşadığımız her şey bu tespitleri doğruladı. Bugün yüksek enflasyon karşısında işçilerin, kamu çalışanlarının ve emeklilerin gelirleri süratle erimeye devam ediyor. Eksik hesaplandığını bu ülkede herkesin yaşayarak gördüğü TÜİK’in resmi datalarında dahi enflasyon yüzde 84, besin enflasyonu ise yüzde 103. Emeklilerde ve düşük gelirlilerde besin enflasyonu ise yüzde 130-150 bandında. Öte yandan, yüksek enflasyon, bölüşüm ve gelir dağılımını da olumsuz etkiliyor. Son yıllarda emeğin, yani iş gücünün yurt içi hasıla içindeki hissesi gerilerken sermayenin hissesi giderek artıyor. Fakirden alıp zengine, ücretliden alıp sermayeye veren bu düzen, ücretlerin baskı altına alınmasına dayanıyor.
ASGARİ ÜCRET, PAHALILIK VE ARTIRIMLAR KARŞISINDA HER GÜN DAHA FAZLA ERİYOR: Ücretleri düşük tutarak emeği ucuzlatmaya dayalı bu siyasetlerin sonucu olarak, açlık hududunun bile altındaki taban ücret, ortalama ücret hâline geldi. Taban ücretle çalışanların oranı Türkiye’de giderek yükseliyor. Avrupa Birliği ülkelerinde minimum ücret civarında bir ücretle çalışanların oranı ortalama yüzde 4 iken bu oran ülkemizde yüzde 50’yi çoktan aştı. Bu durum, bilinçli siyasetlerin sonucu. Ülkemizde her şeyin, lakin her şeyin sendikalaşmayı engellemek üzerine heyeti olması ve toplu iş sözleşmesi kapsamının son derece düşük olması, milyonları minimum ücrete yahut civarında bir ücrete mahkum ediyor. Öteki taraftan taban ücrete bile erişemeyen milyonlar var. Sendikalaşma baskı altına alındıkça, toplu pazarlık kapsamı daraldıkça, grevler yasaklandıkça minimum ücretle çalışanların oranı yükseliyor. Taban ücretteki artışın öteki ücretlere yansıtılmaması nedeniyle taban ücret ortalama ücret hâline geliyor. Ülkemiz ‘asgari ücretliler toplumu’ hâline gelirken taban ücret, pahalılık ve artırımlar karşısında her gün daha fazla eriyor.
ASGARİ ÜCRETİN BELİRLENMESİNDE İŞÇİNİN AİLESİNİN GEÇİMİ HESABA KATILMIYOR: Bugün taban ücreti konuşurken sembolik bir ücreti değil, ortalama ücreti konuşuyoruz. Bu şartlar altında taban ücretin insanca yaşanacak bir ücret olarak saptanması yaşamsal önem taşıyor. Taban ücret, aileleriyle birlikte on milyonlarca yurttaşın sıkıntısı, milyonlarca işçi ve onların ailelerinin hayat şartlarını ilgilendiren, çalışma hayatının en temel hususlarından biridir. Lakin bu çarpıcı tabloya karşın Türkiye’de taban ücretin belirlenmesinde milletlerarası standartlar dikkate alınmıyor, işçinin ailesinin geçimi hesaba katılmıyor. Hâlâ tek bir işçi üzerinden taban ücret hesabı yapılıyor.
‘ASGARİ ÜCRETİ ENFLASYONA EZDİRMEDİK’ SÖYLEMİ HAKİKATİ TABİR ETMEMEKTEDİR: Bir öbür sorun olarak, minimum ücret tartışmaları resmi enflasyona hapsedilmek isteniyor. Bugünlerde bol bol duyduğumuz ve duyacağımız ‘Asgari ücreti enflasyona ezdirmedik’ söylemi hakikati söz etmemektedir. Gerek resmi enflasyon bilgilerinin baskılanması ve yanlışlı ölçülmesi gerekse farklı gelir kümeleri için; işçiler, emekliler, dar gelirliler için başka farklı enflasyon verisi açıklanmaması nedeniyle enflasyona endeksli bir minimum ücret tartışması eksik kalmaktadır. Resmi enflasyon üzerinden hakikat çarpıtılmak istense de çarşıda, pazarda, markette, faturalarda yaşadığımız gerçek ortadadır.
TÜRKİYE BÜYÜDÜ İSE HAKKIMIZI İSTİYORUZ: Asgari ücret belirlenirken yalnızca enflasyon değil, geçim şartları ve ülke iktisadının büyümesi de temel alınmak zorundadır. Meydanlarda sık sık söz ettiğimiz üzere; biz çalışıyoruz, biz üretiyoruz, Türkiye büyüdü ise hakkımızı istiyoruz. Yalnızca enflasyona hapsedilmiş bir taban ücret tartışması, minimum ücretin ve münasebetiyle emeğin ulusal gelirden aldığı hissenin sürekli düşmesine, münasebetiyle bölüşüm ilgilerinin bozulmasına yol açmaktadır. Enflasyona hapsedilmiş bir minimum ücret tartışması, gelir adaletsizliğini büyütmektedir. Bu nedenle minimum ücret belirlenirken kişi başına Gayrisafi Yurt İçi Hasıla artışının da temel ölçü olması gerekmektedir.
YÜKSEK ENFLASYON ŞARTLARINDA TABAN ÜCRET YILDA 4 SEFER GÜNCELLENMELİ: Öteki yandan adaletsiz vergi sistemi, yani hem vergi oranlarının yüksek olması hem de vergi dilimlerinin düşük belirlenmesi, elimize geçen ücretin yıl içerisinde azalmasına yol açıyor. 2002 ve 2003 yıllarında birinci vergi dilimi tarifesi taban ücretin 15-16 katıyken 2022 yılında birinci vergi dilimi, taban ücretin 5 katına geriledi. Böylece ücretliler her yıl daha erken üst vergi dilimine giriyor, ücretler üzerindeki vergi yükü giderek artıyor. Minimum ücret ile ilgili bir öteki sorun de yaşanan hayat pahalılığı karşısında verilen her kuruş artışın süratle manasını kaybetmesidir. Bu yüksek enflasyon şartlarında minimum ücretin yılda dört sefer güncellenmesi gereklidir.
TEMEL SORUNUMUZ SENDİKALAŞMA VE TOPLU PAZARLIK KAPSAMINI ARTIRMAKTIR: Bilindiği üzere DİSK olarak, minimum ücretin belirlenmesi sürecinde masada yer almıyoruz, lakin her yıl taban ücret tespit sürecinde ‘insan onuruna yakışır bir taban ücret’ için taleplerimizi tüm kamuoyuyla paylaşıyor ve iş yerlerinden alanlara uzanan bir mücadele sürecini hayata geçiriyoruz. Araştırma merkezimiz DİSK-AR’ın uzun yıllardan beri hazırladığı bilimsel raporlar eşliğinde, taban ücret taleplerimizin bilimsel temellerini ortaya koyuyoruz. Bu raporda ortaya konan ve az önce özetlemeye çalıştığımız gerçekler çerçevesinde DİSK olarak minimum ücrete dair taleplerimiz şunlardır:
Bugün taban ücretle çalışanların oranının olağanüstü arttığı ülkemizde asıl sıkıntımız, ülkemizi bir taban ücretliler toplumu olmaktan kurtarmak ve ücret düzeylerimizi toplu pazarlıkla, toplu sözleşmelerle belirlemektir. Temel sorunumuz, Türkiye’de sendikalaşma ve toplu pazarlık kapsamını artırmaktır. Milyonların taban ücrete mahkum edilmemesi için sendikal hakların kullanımının önündeki tüm yasal ve fiili mahzurlar, barajlar kaldırılmalı; dünyanın birçok ülkesinde olduğu üzere toplu pazarlık kapsamı genişletilmelidir.
ASGARİ ÜCRET, EKONOMİK BÜYÜMEYE GÖRE SAPTANMALIDIR: Taban ücretin tespitinde, minimum ücretin ortalama bir ücret hâline geldiği dikkate alınmalıdır. Taban ücret, ülkemizde en düşük ücret değildir ve süratle ortalama ücret hâline dönüşmektedir. Minimum ücret, milyonların sıkıntısıdır. Minimum ücretin tespitinde bu gerçek dikkate alınmalıdır. Minimum ücret, baskılanmış ve gerçeği yansıtmayan resmi enflasyona göre değil, geçim kaidelerine ve ekonomik büyümeye göre saptanmalıdır. Minimum ücret belirlenirken dar gelirlilerin besin enflasyonu ve kişi başına ulusal gelir artışı temel alınmalı, böylelikle taban ücretin gerçek enflasyon karşısındaki kayıpları giderilerek büyümeden hisse alması sağlanmalıdır. Taban ücret, yüksek enflasyon şartlarında yıl içinde tekrar belirlenmeli. Yaşadığımız yüksek enflasyon şartlarında enflasyon tek haneli oranlara düşünceye kadar taban ücret yılda 4 defa belirlenmelidir. Minimum ücret, memleketler arası kurallara uygun saptanmalı, işçinin ailesi de hesaba katılmalıdır.
ASGARİ ÜCRET TESPİTİNE AİT 131 SAYILI İLO SÖZLEŞMESİ OAYLANMALI: Türkiye’de minimum ücretin tespitinde memleketler arası standartlara uyulmuyor. Birleşmiş Milletler, Milletlerarası Çalışma Örgütü (ILO) ve Avrupa Kurulu standartları dikkate alınmıyor. Taban ücret tespitinde işçinin ailesi hesaba katılmıyor. Taban ücret tespitine ait 131 sayılı ILO Sözleşmesi onaylanmalı, Avrupa Toplumsal Şartı’na minimum ücretle ilgili konan çekince kaldırılmalıdır. Taban ücret, memleketler arası standartlara uygun formda, yalnızca bir işçi üzerinden değil, işçinin ailesiyle birlikte geçinebileceği bir meblağ olarak belirlenmelidir.
ASGARİ ÜCRET SONRASI BİRİNCİ VERGİ DİLİMİ ORANI YÜZDE 10’A İNDİRİLMELİ: Taban ücret, bir geçim ücreti olmalıdır. Taban ücret belirlenirken yoksulluk sonu bir kriter olarak dikkate alınmalı ve bir konutta iki çalışan olması varsayımından hareketle minimum ücret, en az yoksulluk sonunun yarısı civarında olmalıdır. Yoksulluk sonunu gözden kaçıran bir minimum ücret, Türkiye’de ücretiyle geçinen milyonları yoksulluğa mahkum etmek manasına gelecektir. Taban ücret sonrası birinci vergi dilimi oranı yüzde 10’a indirilmelidir. Minimum ücrete sağlanan vergi muafiyeti ve takviyesi yanında, taban ücret sonrası birinci vergi dilimine uygulanacak oran yüzde 10’a düşürülmelidir. Vergi dilimleri tarifesi en az kişi başına Gayrisafi Yurt İçi Hasıla oranında artırılmalı; çalışanların yılın birinci aylarında üst vergi dilimlerine girmesi, yıl içerisinde ücretlerinin düşmesi engellenmelidir. 2008 yılında çıkarılan 5510 sayılı Yasa’dan önce taban ücretten düşük emekli aylığı söz konusu değildi. Günümüzde en düşük emekli aylığı, Hazine tarafından karşılanan dayanakla 3 bin 500 TL’ye tamamlanmaktadır. En düşük emekli aylığı minimum ücret olmalı ve tüm emekli aylıkları da tıpkı oranda yükseltilmelidir.
ASGARİ ÜCRET EN AZ NET 13 BİN 200 TL OLMALI: Minimum ücret ölçüsü saptanırken minimum ücretin ortalama ücret olduğu gerçeği unutulmamalıdır. Gerek yüksek enflasyon gerek yoksulluk hududu gerek besin fiyatları artışı ve gerekse ekonomik büyüme dikkate alındığında taban ücret, en az, net 13 bin 200 lira olmalıdır. Dört kişilik bir ailenin minimum geçim kurallarını belirleyen yoksulluk hududu 26 bin liranın üzerindir. Bir meskende iki kişi çalıştığında yoksulluk hududunun aşılması gereklidir. Bu nedenle minimum ücret, en az, net 13 bin 200 lira olmalıdır. Bu ölçü, 2023 yılı içinde tekrar değerlendirilmelidir. Bunun altındaki ölçüler adaletten uzak olacak ve bu ülkenin tüm kıymet ve güzelliklerini üretenlerin yoksulluğa mahkum edilmesi manasına gelecektir. Ülkeyi yönetenlerin tercihleri, tarafı ve iradesi ne yönde olursa olsun, Türkiye işçi sınıfının da bunun karşısında göstereceği bir irade vardır, olacaktır. Bugün minimum ücreti tartışırken aslında memleketin geleceğini tartışıyoruz. Ülkemizde ve tüm dünyada neoliberal modelin çöktüğü, insanlığa hiçbir vaadinin kalmadığı bir dönemde bizler, taban ücret başta olmak üzere tüm taleplerimizin ve mücadele amaçlarımızın Memleketler arası Sendikalar Konfederasyonu’nun son genel heyetinde söz ettiği ‘yeni bir toplumsal sözleşme’nin önemli bir halkası olduğu inancını taşıyoruz. Ülke kaynaklarının nasıl kullanılacağına, neyi üreteceğimize, nasıl üreteceğimize ve nasıl bölüşeceğimize dair söz ve karar sahibi olacağımız bir düzeni, yani emeğin Türkiye’sini inşa etmek mümkündür ve insanca yaşamaya yetecek bir minimum ücret de bu mücadelenin bir parçasıdır.”
