CHP’Lİ AHMET AKIN, ESKİŞEHİR BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANI BÜYÜKERŞEN’İ ZİYARET ETTİ
TÜSİAD LİDERİ TURAN: 2013’TEN BU YANA KÜRESEL İKTİSATTAN ALDIĞIMIZ HİSSENİN SÜRATLE DÜŞMESİ HEPİMİZİ DÜŞÜNDÜRMELİ
Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Yönetim Şurası Lideri Orhan Turan, “Dünyada nakde, dolara erişim zorlaşıyor, değerli hale geliyor ve büyümenin finansmanı zorlaşıyor. Artık küresel iktisat Türkiye perspektifinden baktığımızda, destekleyici değil tersine son derece sınayıcı hale geliyor. 2013’ten bu yana küresel iktisattan aldığımız hissenin süratle düşmesi hepimizi düşündürmeli” dedi. Dış siyasete ait de kıymetlendirme yapan Turan, “Özellikle Avrupa Birliği-Türkiye ilgilerinde bugün gelinen noktada her iki tarafın da yanlışları olduğunu söyleyebiliriz” diye konuştu.
Güney Ege Sanayi ve İş Dünyası Federasyonu (GESİFED) ve Bodrum Esnaf ve Endüstrici İş İnsanları Derneği (BESİAD) iş birliğiyle düzenlenen “İş İnsanları Zirvesi” Bodrum’da yapıldı.
Zirvede konuşan TÜSİAD Lideri Orhan Turan, finansmana erişimde yaşanan zorluklara dikkat çekti. Turan, şunları söyledi:
“HEM ÜLKEMİZ HEM DE DÜNYAMIZ EKONOMİK OLARAK ÖNEMLİ DEĞİŞİMLERE HAMİLE BİR ORTAM İÇİNDE: Yarın Cumhuriyetimizin 99. yılını kutlayacağız. Cumhuriyetimizin 100. yılında hem ülkemiz hem de dünyamız açısından önemli değişimlere hamile olabilecek küresel bir ekonomik ortam içerisinde, pozisyonumuzu ve geleceğimizi belirlememiz gerekecek. Günümüzün analizinde küresel ekonomiyi sakinlik, enflasyon ve istikrar ortasındaki hassas istikrar ile tanımlayabiliriz. Ekonomik aktivitenin son üç yılda tecrübe ettiği şoklar sonucunda, dünyada ve ülkemizde iktisadın yavaşladığı yeni bir dönem içerisine giriyoruz.
DÜNYADA NAKDE, DOLARA ERİŞİM ZORLAŞIYOR: Ekonomiler henüz pandeminin tesirlerinden sıyrılmamışken, Rusya-Ukrayna savaşının farklı kanallar üzerinden tetiklediği şoklara maruz kaldı. Öne çıkan güç arzı sorunu, Avrupa iktisadı için şartları ziyadesiyle zorlaştırırken, ABD tarafında ise yüksek enflasyon öncelikli husus başlığı haline geldi. Bu çerçevede küresel iktisatta üç temel mevzuyu yakından takip ediyoruz. Avrupa’daki mümkün resesyon ve ihracatımıza yansıması. Asya’nın ve özellikle Çin’in süratli yavaşlaması. Ve en önemlisi ABD Merkez Bankası başta olmak üzere tüm merkez bankalarının fiyat istikrarını önceliklendirdiği para siyasetinin sıkılaştığı süreç. Bu süreç beraberinde doların güçlenmesini de getiriyor. Dünyada nakde, dolara erişim zorlaşıyor, değerli hale geliyor ve büyümenin finansmanı zorlaşıyor. Artık küresel iktisat Türkiye perspektifinden baktığımızda, destekleyici değil tersine son derece sınayıcı hale geliyor.
FİYAT İSTİKRARI OLMADAN İKTİSAT HAKİKAT BİÇİMDE İŞLEMEZ: Geçtiğimiz dönemde pandeminin tesirlerini yürekli atılımlarla hafifletmeye çalışan para siyasetlerinin, günümüzde enflasyon ile mücadele için ağır bir biçimde kullanıldığına şahitlik ediyoruz. Para siyasetinin yalnızca genişleyici değil, gerektiğinde sıkılaştırıcı yönde kullanımının dengelenme için gerekli olduğunu unutmamamız gerekli. Uzun vadede tüm ekonomik paydaşlara yarar sağlayacak bir ortamı yakalamak için, kullanılan para siyaseti bileşenleri ne kadar sade ve anlaşılır olursa istenilen noktaya ulaşmak o derece kolay olacaktır. Ekonomik aktörler tarafından basitçe anlaşılabilen siyasetler, bütüncül tesirleri değerlendirilmeden tasarlanan mikro düzeydeki karmaşık siyasetlerden çok daha düzgün sonuçlar verecektir. Unutmayalım ki, fiyat istikrarı olmadan iktisat gerçek formda işlemez ve bu durum, daha önce de belirttiğimiz üzere, hiçbir paydaşa yarar sağlamaz. Enflasyonla gerçek mücadelenin, sağlıklı büyüme için önkoşul olduğunu tekrar hatırlatmak isterim.
2013’TEN BU YANA KÜRESEL İKTİSATTAN ALDIĞIMIZ HİSSENİN SÜRATLE DÜŞMESİ HEPİMİZİ DÜŞÜNDÜRMELİ: İçinden geçtiğimiz küresel sürece ve önümüzdeki yıllarda ülkemize ne sunduğuna çok dikkatli bakmalı, gelişmeleri hakikat okumalı ve sürdürülebilir siyasetler üretmeliyiz. Attığımız adımlar amaçlarımıza ulaşmamızda kâfi gelmiyorsa, gerekiyorsa var olan iktisadi politikalarımızı gözden geçirmeliyiz. 2013’ten bu yana küresel iktisattan aldığımız hissenin süratle düşmesi hepimizi düşündürmeli. Bundan 10 yıl önce ülke ekonomimizin dünyadan aldığı hisse yüzde 1,2’lerdeyken bugün bu hisse yüzde 0,8’e kadar düşmüş durumda. Yılın birinci çeyreğinde yüzde 7’lik bir büyümeyi yakalamamıza karşın, iktisattaki öncü göstergeler hem ihracatımızda hem iç iktisatta ve üretimde yıl sonuna gerçek süratli bir yavaşlamayı işaret ediyor.
KREDİYE ERİŞİM HER GEÇEN GÜN ZORLAŞIYOR: Cari açık hala artış trendinde. Enflasyon hedeflediğimiz düzeylerde değil, refah kaybımız yüksek. Krediye erişim her geçen gün zorlaşıyor. Ağır regülasyon döneminden geçen finansal kısmın de bu regülasyonlar çerçevesinde kredi vermesi daha da zorlaşıyor. Unutmayalım ki, sağlıklı işleyen üreten, istihdam yaratan bir gerçek kısmın gerisinde bu süreci destekleyen sağlıklı işleyen bir finansal sektöre ihtiyaç var. Uyguladığımız siyasetleri dizayn ederken bu süreçleri göz önünde bulundurmalıyız.
TÜRKİYE-AB ALAKALARI BİR SÜREDİR ÇOK YANLIŞ BİR TABANA OTURDU: Dış siyasete baktığımızda da özellikle Avrupa Birliği-Türkiye bağlarında bugün gelinen noktada her iki tarafın da kusurları olduğunu söyleyebiliriz. Son yıllarda Türkiye’de temel alanlarda yaşanan gerilemenin kaynağının önemli bir bölümü, Türkiye’nin kendi iç meseleleri ile ilgilidir. Lakin Avrupa Birliği tarafından 2006’dan bu yana Türkiye ile demokrasi, yargı, temel hak ve özgürlükler, dış siyaset üzere öncelikli temel alanlarda müzakere süreci işletilmedi. 2016’da sığınmacılara ait iş birliği mutabakatı ile de münasebetler bir alışveriş bağına döndü. Genişleme tartışmalarında Türkiye’den bahsedilmiyor. Sonuçta Türkiye-AB münasebetleri bir süredir çok yanlış bir tabana oturdu.
TÜRKİYE’NİN AVRUPA’NIN GELECEĞİ TARTIŞMALARINDA HAKİKAT BİR HALDE KONUMLANMASI GEREKİR: Bu zihniyetten her iki tarafın da süratle çıkması ve entegrasyon odaklı yapan siyasetler işletmeye başlatılması gereklidir. Yeni oluşturulan Avrupa Siyasal Topluluğu’nun da genişleme sürecine alternatif oluşturmayan, AB’yi tamamlayıcı ve üyelik sürecini kolaylaştırıcı bir fonksiyonu olması gerekir. Çağımızın karmaşık problemleri karşısında AB’nin açık, kapsayıcı ve daha ileri düzeyde entegre bir kimliğe bürünmesi, medeniyetçi temelde dışlayıcı bir anlayışa prim vermemesi gerekiyor. Türkiye’nin Avrupa’nın geleceği tartışmalarında yanlışsız bir biçimde konumlanması gerekir. Bugünkü üzere sığınmacılara karşı Kale Avrupası’nın hudut bekçisi üzere bir mantığı sürdürmeye çalışan her tasarım başarısızlığa mahkumdur. Bağlantıların yine ilerleme ve ıslahat çıpasına dönmesi gerekir. Sürekli vurguladığımız üzere, Türkiye’nin yeri başından itibaren hem jeopolitik, hem demokratik kıymetler, hem de ekonomik alakalar açısından transatlantik ittifak, AB ve demokrasiler ailesidir.
SAVAŞ ORTAMINDA BAĞLANTILARIN GELMİŞ OLDUĞU NOKTANIN KİMSE TARAFINDAN DİLEK EDİLİR OLMADIĞINI GÖRDÜK: Bu mevzulardaki görüşlerimizi paylaşmak ve Türkiye-AB bağının mevcut durumunu ve önümüzdeki dönemdeki temel öncelikleri istişare etmek üzere, bu hafta 2 gün Brüksel’de ağır temaslarda bulunduk. AB Komitesi ve Parlamentosu’ndan üst düzey yetkililer ve kanaat önderleri ile görüşmeler gerçekleştirdik. Avrupa’da yaşanan savaş ortamında alakaların gelmiş olduğu noktanın kimse tarafından istek edilir olmadığını gördük. Lakin sıkıntıların aşılabilmesi için, her düzeyde diyaloğun devam ettirilmesi, iki tarafın da yaşanan gerilemenin sebeplerine odaklanması gerekiyor. Son dönemde Türkiye hükümeti ve AB Kurumları ortasında artan görüşmelerin karşılıklı güveni tekrar tesis etmeye yönelik önemli bir adım olduğunu düşünüyoruz. Bugün Rusya ile olan bağlar, pek çok ülkenin güç siyasetini tekrardan gözden geçirmesine sebep oldu. Hakikaten kalkınma siyasetlerinin en stratejik bileşenlerinden birini güç sektörü oluşturuyor. Güç kaynakları açısından dışa bağımlılığımızı, jeopolitik problemlerin arz güvenliğine tesir gücünü de değerlendirdiğimizde sektörün kritik önemi daha da artıyor. İklim değişikliği ile mücadele gayelerimizi de bu denkleme ek ettiğimizde, güçte dönüşümü ülkemizin en öncelikli hususları içinde konumlandırıyoruz.
YENİLENEBİLİR GÜÇ POTANSİYELİMİZ GÜÇLÜ BİR HALDE SİSTEME KAZANDIRILMALI: Arz güvenliğini tesis edecek ve pak güce geçişi sağlayacak dönüşüm tüm kıymet zincirinde bütüncül bir yaklaşımı gerektiriyor. Yenilenebilir güç potansiyelimizin güçlü bir halde sisteme kazandırılması için gerekli olan düzeneklerin aktifleştirilmesini çok önemli görüyoruz. Güç arz güvenliğine ve kalitesine yönelik altyapının güçlendirilmesi; kaynak ve rezerv planlamasının tesirli bir formda yapılması; depolama ve hidrojen teknolojilerinin geliştirilmesine yönelik adımların desteklenmesi önemli. Güç dönüşümü olgusunun bir başka temel ögesi ise üretimden tüketime tüm kıymet zincirinde verimliliğin azami düzeye yükseltilmesidir. Güç sistemlerinin verimlilik odağında dönüştürülmesini; tüketici alışkanlıklarının değişimini, güç tasarrufunun içselleştirilmesini sağlayacak çok boyutlu bir kültürel dönüşümü hayata geçirmeliyiz.
KAMU VE İŞ DÜNYASININ GÜÇLÜ BİR SİNERJİ İÇİNDE HAREKET ETMESİ KRİTİK ÖNEM TAŞIYOR: Ekonomimizin önemli aktörleri olan KOBİ’lerimizin yeşil dönüşüm kapasitesini geliştirmeye odaklı teşvik önlemlerini güçlendirmemiz gerekiyor. Küresel tedarik zinciri, çevresel ayak izinin izlenmesini öngören bir yapıda şekilleniyor. İkiz dönüşümün sağlıklı temeller üzerinden hayata geçirilmesi nitelikli insan kaynağına, altyapı güzelleştirmelerine ve finansman düzeneklerinin çeşitlendirilmesine ihtiyaç duyuyor. Ana çizgilerini çizmeye çalıştığım bu süreçte kamu ve iş dünyasının güçlü bir sinerji içinde hareket etmesi kritik önem taşıyor.
TARIMSAL VERİMLİLİĞİMİZ VE SEKTÖRDE YARATILAN KATMA KIYMET MAALESEF İSTEK EDİLENDEN DÜŞÜK: İklim değişikliğinin tesirlerini hissedeceğimiz bir öbür önemli alan da tarım. Üreticiden tüketiciye çok katmanlı bir yapıda olan tarım ve besin sektörü ülke ekonomimiz ve toplumsal kalkınma politikalarımız açısından stratejik bir önem taşıyor. Pandemi ve Rusya-Ukrayna savaşından tecrübe ettiğimiz üzere tedarik zinciri ve besin arz güvenliği son derece hassas istikrarlar üzerine konseyi. Bununla birlikte sektörün tüm paydaşlarca dikkat çekilen önemli yapısal sıkıntıları var. Ziraî verimliliğimiz ve sektörde yaratılan katma paha maalesef istek edilenden düşük. İklim değişikliğinin ziraî verimlilik üzerinde negatif tesiri giderek artıyor. Besin atık ve kayıpları yüksek düzeylerde. Sektördeki ölçek sorunu ve yaşlanan tarım nüfusu kırdan kente göçü tetikliyor. Sektörün karşı karşıya kaldığı bu tehditler tarım ve besin paha zincirinde yıkıcı tesirlere neden oluyor. Besin fiyatları artıyor ve besin arz güvenliğinde önemli kırılmalar meydana geliyor.
TARIMI GENÇLERİN, GİRİŞİMCİLERİN İLGİ ALANINA ÇEKMELİYİZ: Üretici örgütlenmelerinin güçlendirilmesi, üreticilerin katma pahadan aldıkları hissenin artırılması güzelleştirilmesi gereken alanların başında geliyor. Tarımı gençlerin, girişimcilerin ilgi alanına çekmemiz; teknolojik dönüşümü sektörün tüm bileşenlerine entegre edecek teşvik siyasetlerini güçlendirmemiz; eğitim ve Ar-Ge’nin dönüştürücü gücüne azami yük vermemiz gerekiyor.
YETKİN İNSAN KAYNAĞI YETİŞTİRMEK, GENÇLERİMİZE YATIRIM YAPMAK BİR NUMARALI ÖNCELİĞİMİZ OLMALI: Geçtiğimiz üç yılda, girişimcilik ekosistemimiz 2 tanesi decacorn olmak üzere toplamda 6 unicorn çıkarmayı başardı. Türkiye’de 2021’de yapılan rekor düzeydeki yatırım ölçüsüne 2022’nin daha birinci yarısı itibariyle ulaştık. Ekosistemimizin yakaladığı bu güzel ivmeyi sürdürmesi için tüm paydaşların iş birliği içerisinde çalışmaya devam etmesi oldukça kritik. Dünyaya çözüm üreten Türk teşebbüslerinin önünün açılması büyüme potansiyeli yüksek teşebbüslere özel takviye düzenekleri geliştirerek mümkün. Bunun için finansman kaynaklarının çeşitlendirilmesi, türel ve idari altyapının güçlendirilmesi ve memleketler arası pazarlarla etkileşimin artırılması elzem ancak tek başına kâfi değil. Uzman insan kaynağı yetiştirmek, gençlerimize yatırım yapmak bir numaralı önceliğimiz olmalı.
KIZ ÇOCUKLARI VE BAYANLARA FIRSAT EŞİTLİĞİ SAĞLANMASI SON DERECE KRİTİK ÖNEMDE: TÜSİAD olarak bayanların ve erkeklerin ekonomik yaşama, karar alma düzeneklerine, siyasete ve toplumsal hayata eşit iştirakinin bir ülkenin demokrasi ve kalkınma düzeyinde belirleyici bir faktör olduğuna inanıyoruz. Toplumsal cinsiyet eşitliği çok boyutlu; bu nedenle her adımda farklı yönlerinin düşünülerek yaklaşılması ve bütüncül siyasetlerle harekete geçirilmesi gereken bir alan. Eğitimin her kademesine erişimde ve devamlılıkta kız çocukları ve bayanlara fırsat eşitliği sağlanması son derece kritik önemde. Öteki taraftan eğitim tek başına bayanların çalışma hayatına iştiraki ve devamlılığı için kâfi olamıyor. Bunun için çok boyutlu önlemlere ihtiyaç var. Bayanlar özellikle anne olduktan sonra iş hayatına ya uzun süre orta veriyor ya da büsbütün bırakıyor. Üniversite mezunu bayanlarımızın yüzde 32’si çalışmıyor, bu çok önemli bir kayıp. Bu çerçevede, nitelikli ve erişilebilir çocuk bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması kritik önem taşıyor. Dijitalleşmenin sunduğu imkanlardan yararlanarak iş-özel hayat ahengini güçlendirecek güvenceli esnek çalışma şartlarının sağlanması da önemli katkı sağlayacaktır. Daha çok bayanı yönetim düzeyinde görmemiz gerektiğini her fırsatta vurguluyoruz. Bunun için her şirketin ve kurumun kendisine maksatlar koymasının, giriş düzeyinden üst yönetime kadar eşitliği gözetmesinin, yetenek havuzunu bayanlarla güçlendirmesinin, bayan yöneticilerine mentorluk ve profesyonel network imkanları sağlamasının önemine değiniyoruz.
BEYİN GÖÇÜNE MANİ OLMAMIZ, GENÇLERİMİZE YAŞAMAK İSTEYECEKLERİ BİR ÜLKE İKLİMİ SAĞLAMAMIZ DA GEREKİYOR: Buradan tüm iş insanları derneklerimize de yönetim heyetlerinde çok daha fazla bayanı görmek istediğimiz çağrısını da yapmak istiyorum. TÜSİAD olarak geçen sene 50. kuruluş yıl dönümümüzde ‘Yeni Bir Anlayışla Geleceği İnşa’ isimli çalışmamızı kamuoyu ile paylaştık. Artık ülkelerin gelişmişlikleri yalnızca maddi kaynaklarıyla ölçülmüyor. Ülkelerin gelişmişlikleri maddi olmayan kaynaklar üzerinden de ölçülüyor. Biz bu maddi olmayan kaynakları üç başlıkta topladık: insan, bilim ve kurumlar. Maddi olmayan kaynaklarımızın başında insani gelişme ve yetkinleşme geliyor, gençlerimiz geliyor. Çağı yakalayan nitelikli bir eğitim alabilen, özgür düşünebilen ve kendini özgürce tabir edebilen gençlerimiz, bugün ve yarın refahın asıl göstergesi olacaktır. Geleceğin dünyasına gençleri bugünden hazırlamak, STEM marifetlerini, disiplinlere ortası düşünmeyi, lisan maharetlerini, dijital okuryazarlığı kazandırarak bir dünya vatandaşı olarak yetiştirmemiz ve eğitim sistemini bu bakış açısıyla gözden geçirmemiz gerekiyor. Ülkenin geleceğini düşünürken, bu ülkenin gelişimini sağlayacak insanları kaybetmememiz, beyin göçüne mani olmamız, gençlerimize yaşamak isteyecekleri bir ülke iklimi sağlamamız da gerekiyor.
ARAŞTIRMA-GELİŞTİRME YATIRIMLARININ ARTIRILMASI TEKRAR BÜYÜK ÖNEM TAŞIYOR: Kalkınmanın dayanması gereken ikinci sütun; bilim, teknoloji ve inovasyondur. Dünyada teknoloji çok süratli gelişirken, ülkemiz için hayallerimizi fakat bilim ve teknolojide ilerleme sağlayarak hayata geçirebiliriz. Bu çerçevede, dijital teknolojilerin üretim ekosistemine entegre edilmesini ve bu teknolojilerin ülkemizde geliştirilmesini kritik önemde görüyoruz. Üniversite-sanayi iş birlikleri, Araştırma-Geliştirme yatırımlarının artırılması yeniden büyük önem taşıyor.
ÇOĞULCU DEMOKRASİ VE KUVVETLER AYRILIĞI GÜÇLENDİRİLMELİ: Üçüncü öge ise kurumlar ve kurallardır. Hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığı, hak ve özgürlüklerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi standartlarında güçlendirilmesi, her bireyin her düzeyde faal hak arama imkanına sahip olabilmesi bu kapsama girmektedir. Çoğulcu demokrasinin ve kuvvetler ayrılığının güçlendirilmesi, şeffaf, hesap verebilir bir kamu yönetimi, denetleyici ve düzenleyici kurumların özerkliği de kurumlar ve kurallar başlığında ilerlememiz için önemlidir.”
