6 Şubat Depremlerinde Enkaz Altında Kalan Beş Hekimden, Hiçbir Haber Alınamadı… Yeğeni Tuğçe Aras Çöl: Molozların Arasında Da Evin Kendi Enkazından Da Bulunamadılar. Artık Yandıklarını Düşünüyoruz
Boğaziçili Deprem Bilimcilerin 6 Şubat Depremleriyle İlgili Araştırması Science’ta Yayınlandı
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü (KRDAE) Anabilim Dalı öğretim üyeleri Prof. Dr. Aslı Garagon ile Doç. Dr. Fatih Bulut’un 6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli depremlerine yönelik uluslararası iş birliğiyle yaptığı araştırma, dünyanın en saygın bilim dergisi Science’ta yayınlandı.
Kahramanmaraş merkezli 11 ilde yıkıma neden olan 6 Şubat depremleriyle ilgili Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Anabilim Dalı öğretim üyeleri Prof. Dr. Aslı Garagon ile Doç. Dr. Fatih Bulut’un uluslararası iş birliğiyle yaptığı araştırma, dünyanın en saygın bilim dergisi Science’ta yer aldı. Depremlerin hemen ardından uydu ve yer istasyonlarından gelen verileri incelemeye başlayan ekibin çalışması, son yıllarda alanında en etkili araştırmalardan biri olarak görülüyor.
GARAGON: ETKİLEŞİM SÜREÇLERİNİ EN İNCE AYRINTISINA KADAR ANLAMAYA ÇALIŞTIK
Garagon, depremlerin hemen ardından ABD’den ve Almanya’dan bilim insanlarıyla bir araya gelerek mevcut tüm verileri titizlikle incelediklerini belirterek şunları kaydetti:
“6 Şubat’ta Kahramanmaraş’ta yaşanan iki büyük depremin hemen ardından başta Türkiye ve dünyada toplanan tüm verileri bir araya getirmeye başladık. Bu depremlerin, deprem fiziğini anlama açısından çığır açıcı etkisinin farkındalığıyla ABD’den San Diego ile Almanya’dan Ludwig Maximilians üniversitelerinden uzmanların iş birliğiyle yaklaşık 3 ay kadar bu depremlerin meydana geliş ve etkileşim süreçlerini en ince ayrıntısına kadar anlamaya çalıştık.”
“ÖLÜ DENİZ FAYI’NIN EN KUZEYİ, 19 SANİYE İÇİNDE 40 KİLOMETRE KADAR KUZEYE DOĞRU YIRTILDI”
Bu bulguların deprem oluşum süreçlerini daha iyi anlamalarına ışık tutacağını da vurgulayan Garagon, öne çıkan bulguları şöyle özetledi:
“Hareketlenme, Ölüdeniz ve Doğu Anadolu faylarının kesiştiği bölgede başladı. Narlı Fayı olarak bilinen, Ölü Deniz Fayı’nın en kuzeyi, 19 saniye içinde 40 kilometre kadar kuzeye doğru yırtıldı. Bu ilk yırtılma aslında 6,8 büyüklüğünde bir depreme tekabül ediyor. Daha sonra kuzeye sıçrayan bu hareket Doğu Anadolu Fayı’nı hem kuzey-doğuya hem de güney-batıya doğru yırtmaya başladı. Yaklaşık 350 kilometrelik mesafe 90 saniye içerinde yırtılarak 10 metreye varan ötelenmeler oluşturdu. Yırtılma kuzey-doğuya doğru güney batıya nazaran daha hızlı gerçekleşti. Yırtılma devam ettikçe faya dik olan stres düşerek, komşu fay parçalarını da tetikleyerek harekete geçirdi. Bu süreç 7,8 büyüklüğünde bir depremle sonuçlandı. Yaklaşık 9 saat sonraki ikinci deprem de bu ilk depremin kabukta yarattığı değişimlerle tetiklendi. Doğu Anadolu Fayı’na komşu 150 kilometrelik bir fayı harekete geçiren 7,7 büyüklüğündeki bu ikinci deprem ‘supershear’ dediğimiz hızlarda yırtılsa da ilginç bir şekilde Doğu Anadolu Fayı’nı teğet geçti.”
BULUT: KOMŞU FAYLAR BİRBİRİNİ TETİKLİYOR
Doç. Dr. Fatih Bulut da çalışma sayesinden deprem ve faylar arasındaki etkileşimi daha iyi anladıklarını belirtti. Fayların domino etkisi gibi birbirlerini tetikleyebildiği bilgisini de aktarak Bulut, “6 Şubat depremlerinin oluşum sürecini en ince ayrıntısına kadar ortaya çıkardığımız bu çalışmayla depremler ve faylar arası etkileşimi de daha iyi anlamaya başladık. Komşu fay parçaları eğer yeterince hazırlarsa hem statik hem de dinamik etkilerle bir domino etkisi gibi birbirlerini tetikleyerek çok büyük facialara yol açabiliyorlar. 6 Şubat, 6,8 büyüklüğündeki Narlı Fayı’ndaki o ilk hareketle de son bulabilirdi ancak kırılmaya hazır hâlde bekleyen komşu fay parçaları sırasıyla tetiklenip harekete geçerek büyük bir faciaya neden oldu” değerlendirmesini yaptı.
Uluslararası iş birliğiyle ortaya çıkan “7,8 ve 7,7 büyüklüğündeki Kahramanmaraş Depremlerinin Kompleks Dinamikleri” başlıklı araştırma makalesinin dünyanın en saygın bilim dergisi olan Science’ta yer bulmasının çok memnuniyet verici olduğunu da dikkat çeken Bulut, bu sayede araştırma sonuçlarının daha geniş kitlelere ulaşarak temel bir bilgi hâline geleceğini dile getirdi.
