TEMİZ HAVA HAKKI PLATFORMU, ULUSLARARASI TEMİZ HAVA GÜNÜ’NDE AÇIKLADI: “İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE HAVA KİRLİLİĞİ ÖLÜMCÜL BİR İKİLİ”
İZMİR’İN ÇERNOBİL’İ TEMİZLENSİN KOMİTESİ, RESMİ KURUMLARI, ESKİ KURŞUN FABRİKASININ YERİNDE GÖMÜLÜ OLAR RADYOAKTİF ATIKLARIN PAKLIĞINA AİT AÇIKLAMA YAPMAYA ÇAĞIRDI
İzmir’in Çernobil’i Temizlensin Komitesi, Gaziemir ilçesinde bulunan eski kurşun fabrikasının toprağında gömülü olan radyoaktif atıklarla ilgili açıklama yaptı. Kurul üyesi Helil İnay Kınay, “Geçtiğimiz günlerde basında, arazinin sahiplerinin bir şirketle anlaştıkları, yakın vakitte paklık çalışmalarına başlanacağı haberleri yer aldı. Haberlere karşın hala resmi bir açıklama yapılmadı” diyerek ilgili kurumlara paklık çalışmalarının detaylarını açıklamaları için çağrı yaptı.
İzmir’in Çernobil’i Temizlensin Komitesi, İzmir’in Gaziemir ilçesinde yıllar önce kapatılan kurşun fabrikasının yer aldığı toprakta gömülü bulunan radyoaktif atıklara ait bugün açıklama yaptı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 2013 yılında 5 milyon 79 bin 900 TL ceza kesilen ve 2020 yılında cezanın onandığı kurşun fabrikasındaki gömülü radyoaktif atıklara yönelik yapılan açıklamaya mahalleli ve çevreciler takviye verdi.
Komisyonu üyesi ve eski Çevre Mühendisleri Odası İzmir Şubesi Lideri Helil İnay Kınay, komite ismine yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“İZMİRLİLERİN SIHHATİ İÇİN BÜYÜK RİSK OLUŞTURAN ATIKLARIN BERTARAFI İÇİN, ORTADAN GEÇEN 5,5 YILLIK SÜRE İÇİNDE HİÇBİR FAALİYETE BAŞLANMADI”
3 Aralık 2012’de Radikal gazetesinde Serkan Ocak imzalı ‘İzmir’in Çernobil’i, Birinci Nükleer Çöplük İzmir’de’ haberi ile Gaziemir Emrez Mahallesi’nde bulunan eski kurşun fabrikası bahçesinde gömülü olan radyoaktif atıklardan haberdar olduk.
1940’lı yıllardan itibaren yaklaşık 70 yıl Gaziemir’de faaliyet gösteren yasal, kontrole tabi bir tesiste, ülkeye girişi yasal olmayan atıkların tesis bahçesinde yasal olmayan biçimde gömüldüğü ortaya çıktı. İlgili kurumlar yasal olmayan durumu 2007 yılında tespit etmesine karşın gereğini yapmadı. Aralık 2012’ye kadar kamuoyundan gizlendi.
2013 yılında, 10 yıl önce, 5 milyon 79 bin 900 TL ile tarihin en büyük çevre cezası kesildi ve ceza 2020 yılında onandı. ‘Radyoaktivite Bulaşmış Atıkların Fizikî Yöntemlerle Ayıklanması, Sahanın Temizlenmesi ve Elde Edilen Kurşunun Geri Kazanımı Projesi’ için hazırlanan ÇED raporuna, eksikleri olmasına karşın 10 Ağustos 2017 tarihinde ‘ÇED olumlu’ kararı verildi. İzmirlilerin sıhhati için büyük risk oluşturan atıkların alandan uzaklaştırılması ve bertarafı için, ortadan geçen 5,5 yıllık süre içinde hiçbir faaliyete başlanmadı.
“İZMİR-GAZİEMİR HÂLÂ ATIKLAR VE YARATTIĞI KİRLİLİK TESİRLERİ İLE YAŞAMAYA DEVAM EDİYOR”
3 Aralık 2012 tarihli Serkan Ocak imzalı haberden sonra İzmir’deki meslek odaları, çevre platformları, sivil toplum kuruluşları tarafından açıklamalar, yansılar lisana getirildi. Suç duyurusunda bulunuldu, davalar açıldı. Bilim insanları tarafından raporlar düzenlendi, atıkların ayrıştırılması ve temizlenmesi için projeler yapıldı. Çevresel tesir kıymetlendirme raporları düzenlendi, müsaadeler verildi lakin bugün, 2023 yılı prestiji ile radyoaktif bulaşıklı, tehlikeli atıklar hâlâ bertaraf edilmedi. Atıklar toprağı, yer altı sularını, havayı kirletmeye devam ediyor; alanın çevresinde yaşayan yurttaşların, İzmirlilerin ve öbür canlıların sağlıklı ömürlerini tehlikeye sokuyor.
Çevre sektöründe faaliyet gösteren, tehlikeli atık bertarafı hedefi ile Çevre Şehircilik Bakanlığı tarafından lisans verilen, tüm müsaade ve kontrol süreçleri uygun görünen tesis bahçesinde gömülü atıklardan kamuoyunun gazete haberi ile bilgi sahibi olduğu 2012 yılından bugüne altı Çevre Bakanı görev yaptı; Bakanlık ve TAEK yapılanmaları, yöneticileri değişti. Belediye liderleri, valiler, kaymakamlar, kurum yöneticileri değişti. İzmir-Gaziemir, hâlâ atıklar ve yarattığı kirlilik tesirleri ile yaşamaya devam ediyor. Gömülü radyoaktif atıklar, 16 yıldır kentin ortasında çevre ve halk sıhhatini tehdit ediyor.
“YETKİLİ VE GÖREVLİ KURUMLARDAN CİDDİYE ALINABİLECEK HİÇBİR BİLGİ ALINMADI”
Meslek odaları, çevre platformları, sivil toplum kuruluşları, mahalle sakinleri, siyasi partiler, pek çok STK, platform, bileşenin yıllardır yürüttüğü tüzel ve toplumsal mücadelede; geçtiğimiz yıl Gaziemir Belediye Lideri Sayın Halil Arda’nın başlattığı ‘Duran Adam’ aksiyonlarıyla sorun yine kamuoyunun gündemine geldi. Akabinde lokal yönetim, meslek odaları, ekoloji hareketleri temsilcileri, bu alanda çalışan bilim insanları ve aktivistlerden oluşan bir çalışma kümesi oluşturuldu. Kurulun çalışmaları ile yapılan müracaatlara karşın Nükleer Düzenleme Kurumu; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı üzere yetkili ve görevli kurumlardan ciddiye alınabilecek hiçbir bilgi alınmadı.
Bu kirli belirsizlik sürerken geçtiğimiz günlerde basında, arazinin sahiplerinin bir şirketle anlaştıkları, yakın vakitte paklık çalışmalarına başlanacağı haberleri yer aldı. Haberlere karşın hala resmi bir açıklama yapılmadı. Kurulumuzun 03.01.2023 günü yaptığı toplantıda gelişmeler değerlendirilmiştir. Hak sahibi olan İzmirlilerin ve tüm kamuoyunun bilgilendirilmesi, yetkili ve görevli kamu yönetimlerine taleplerimizi açıklamak için bu basın toplantısını yapma kararı aldık.
“ALANDAKİ RADYOAKTİF VE TEHLİKELİ ATIKLARIN BÖLGEDEN UZAKLAŞTIRILMASI KONUSUNDA NELER YAPILMIŞTIR”
Yetkili ve görevli Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na, Nükleer Düzenleme Kurumu başta olmak üzere ilgili kurumlara sesleniyor, 16 yıldır sorduğumuz soruları tekrarlıyoruz: Atıkların ölçüsü ve alandaki dağılımına yönelik tespit çalışması yapılmış mıdır? Alandaki radyoaktif ve tehlikeli atıkların bölgeden uzaklaştırılması konusunda neler yapılmıştır? Haberlerde geçen temizleme çalışmasına ait hazırlanmış bir proje var mıdır? Alanda mevcut kirlilik ve tesirlerine yönelik izleme ve ölçümler düzenli olarak gerçekleştirilmekte midir? Bölgede sıhhat taraması ve izleme çalışması yapılmış mıdır? Ülkemize girişi yasak olan nükleer atıkların bölgeye nasıl geldiği konusunda çalışma yapılmış mıdır? Sürecin sorumluları hakkında yürütülen hukuksal süreç ve çalışmalar nelerdir? Bölgedeki çalışma hangi kurumlar tarafından yürütülecektir? İlgili kurumların alanda yürütülecek çalışmalara ait programı, takvimi ve süreci nedir? Bu projeye ait ÇED süreci yürütülecek midir? 10 Ağustos 2017’de olumlu bulunan ÇED raporuna göre faaliyet yapılacaksa ona ait yapılan itirazlar dikkate alınmış mıdır? Atıkların ayrıştırılması ve taşınması sırasında ortaya çıkacak kirliliği önleyecek ne üzere önlemler alınacaktır? Çalışmaların kontrolü kim tarafından yapılacaktır? Gaziemir ‘in 16 yıllık sürecinden sorumlu kurumlar tarafından yapılan çalışma ve kontroller güvenli midir? Bağımsız bir kontrol süreci gerçekleştirilecek midir?
“YASA DIŞI ATIK TİCARETİNİN ÖNÜNE GEÇİLMESİ İÇİN BURADAKİ RADYOAKTİF ATIKLARIN NEREDEN GETİRİLDİĞİ KESİNLİKLE ORTAYA ÇIKARTILMALIDIR”
Alandaki atıkların çevre ve halk sıhhatine yönelik daha fazla tehdit oluşturmaması için paklık süreci ile ilgili yapılacak çalışmaların hazırlık basamağından itibaren tamamlanıncaya kadar şeffaf yürütülmesi, bağımsız uzmanlar tarafından denetlenmesi ve kamuoyunun şeffaf ve sağlıklı biçimde bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Alanın temizlenmesinin yanı sıra emsal yasa dışı atık ticaretinin önüne geçilmesi için buradaki radyoaktif atıkların nereden, hangi yasa dışı yollarla kimler tarafından getirildiği kesinlikle ortaya çıkartılmalıdır. Bunun için isimli ve idari soruşturma makamlarına görevlerini yapmaları çağrısında bulunuyoruz. Tüm İzmir halkı ile birlikte sürecin takipçisi olduğumuzu bir sefer daha tekrarlıyoruz.”
