NESLİHAN ÇEVİK: TÜİK’İN AÇIKLADIĞI ENFLASYON NE KADAR DOĞRU, PAZARA GELDİĞİNİZ ZAMAN ANLIYORSUNUZ. KIVIRCIK GEÇEN SENE 4 LİRA, BU SENE 25 LİRA
CHP’NİN “İKİNCİ YÜZYILA ÇAĞRI” BULUŞMASI… PROF. DR. REFET GÜRKAYNAK: “ENFLASYONU DÜŞÜRECEĞİZ’ DİYE YOLA ÇIKMAK TÜRKİYE’Yİ BİRLEŞTİREN BİR ŞEY. NEYE MUHTAÇLIĞIMIZ VAR? BAĞIMSIZ, EMNİYETLİ MERKEZ BANKASI. SAHİDEN BU ŞART”
Prof. Dr. Refet Gürkaynak, CHP’nin İkinci Yüzyıla Çağrı Buluşması’nda, “Bir vakitler konuşulan ve Türkiye’de de hâlâ bahsedilen ‘Enflasyonu göze aldık, çünkü biz büyümek istiyoruz’, 1970’lerde bütün dünya bunu denedi ve bütün dünya bu işte çuvalladı. Biz de deneyip daha önce başarısız olduk zati. Bunun neden olmadığını da biliyoruz. ‘Enflasyonu yükselteyim fakat büyüyeyim’ böyle bir şey yok, hiç olmadı” dedi. Gürkaynak, “Enflasyonu düşüreceğiz diye yola çıkmak Türkiye’yi birleştiren bir şey. Sıkıntı olan birçok şeyi yapılabilir hale getiriyor. Bunu yapmak için neye gereksinimimiz var? Hepimizin bildiği, bağımsız, güvenilir Merkez Bankası. Bu ezber yanlış değil, Gerçekten bu kural. Bu kuralı yerine getirmek de sıkıntı değil” diye konuştu.
CHP, bugün Lütfi Kırdar Milletlerarası Kongre ve Stant Sarayı’nda İkinci Yüzyıla Çağrı Buluşması düzenledi. Prof. Dr. Refet Gürkaynak, burada şöyle konuştu:
“ENFLASYONUN BU KADAR YÜKSEK OLMASI, İSMİNİN TÜRKİYE OLMASINDAN KAYNAKLANMIYOR”
“Türkiye’nin durumundan bahsederken maalesef içimizi karartmadan konuşmak kolay değil. İktisadi durumumuz kötü. Bunu bilmek için benden duymaya gereksiniminiz yok. Öte yandan yalnızca güzel niyetle, ümitperverlikle değil uzmanlıkla bunun daha uygununun mümkün olduğunu söylemek isterim. Daha düzgünü elbette mümkün. Çok daha yeterlisi elbette mümkün. Bizim için, Türkiye’nin refahı için mümkün olan uygunluklar yakın ya da uzak geçmişimizle görmüş olduğumuz şeylerle hudutlu değil. Bizim görmediğimiz kadar düzgünü olmamız da pek mümkün.
Bazen Türkiye’de olup biten şeyleri dünyanın bize bir tezahürü üzere anlatmaya çalışıyoruz ya da çalışıyorlar. Yani Türkiye’de enflasyon niçin bu kadar yüksek? Bütün dünyada yüksek olduğu için, petrol fiyatları yüksek olduğu için, Amerikan Merkez Bankası şöyle yaptığı için, buğday fiyatı yüzünden. Bunlar bize ‘Enflasyon yahut fakirlik Türkiye’ye olan şeyler’ deme yolları. Bu sorumluluğu bizden atıyorlar, tahminen biraz içimizi rahatlatıyor. Bir yandan da bunu değiştirme yetkisini de elimizden alıyor. Şayet bunlar bize olan şeyler ise ‘Bunu değiştiremiyoruz zaten’e geliyor. Halbuki böyle değil.
“DÜNYANIN HİÇBİR YERİNDE İŞE YARAMAYACAK SİYASETLER TÜRKİYE’DE DE YARAMIYORLAR”
Enflasyonun bu kadar yüksek olması, isminin Türkiye olması, şu yahut bu enlemde olmasından kaynaklanmıyor. Şu doğal ki aşikâr. Biz bu gezegende bir ülkeyiz. Dünyada olup biten bizi de etkiliyor.
Bu ülkede ne olup bittiğine dair bu ülkenin insanları olarak söz sahibiyiz. Bunun sorumluluğunu almak zorundayız. Bu enflasyon bizim yaptığımız bir şey. Dünyanın her yerinde olduğu üzere kötü siyasetler kötü sonuçlar doğruyor. Âlâ siyasetler yeterli sonuçlar doğuruyor. Ülkelerin birbirlerinden farklılıkları var. Birtakım ülkelerin birtakım özellikleri var.
Ama, dünyanın hiçbir yerinde işe yaramayacak siyasetler Türkiye’de de yaramıyorlar. Bundan da şaşırmamak lazım. Dünyanın her yerinde enflasyonu denetim etmiş siyasetler Türkiye’de de edebiliyorlar. Buna da şaşırmamak lazım.
“UMARIZ UGANDALI DOSTLARIMIZ DA ‘BURASI TÜRKİYE Mİ?’ DİYE BİZİMLE ALAY ETMİYORLARDIR”
2000’lerin başında enflasyon Türkiye’de kuvvetle düşerken, petrol fiyatları görülmedik süratle artıyordu. Bunu yapmayı başardık, yapabiliyoruz. Bugün Türkiye’de enflasyonun artmasının nedeni petrol fiyatları değil. Enflasyon dünyanın her yerinde olsaydı şayet, dünyanın her yerinde birden görmeyi beklerdik tarifi gereği. Buradaki gri bant, birçok gelişmekte olan ülkenin enflasyon oranlarını içine alan bir bant. En sonda zincirlerini kırıp uzaya gitmeye çalışan çizgi de Türkiye’nin enflasyon oranı. Buna aktığınız vakit, ‘Her yerde enflasyon’ diye başlayan bütün cümlelerin bizim aklımızla alay etmek olduğunu görüyorsunuz.
Uganda’nın enflasyonu ile Türkiye’nin enflasyonu. Görüyorsunuz, 90’larda Uganda da yüksek enflasyondan mustaripken enflasyonunu düşürmüş ve tekrar yükseltmemiş. 2020 sonrasına baktığımız vakit bizim Uganda ile alay edecek bir şeyimiz olmadığını açık açık görebiliyoruz. Umarız Ugandalı dostlarımız da ‘Burası Türkiye mi?’ diye bizimle alay etmiyorlardır.
“ENFLASYON, YOKSULDAN ALIP ZENGİNE VERİR”
Enflasyon, genel bir kötü yönetim göstergesidir. Lakin bir taraftan da enflasyon bir vergi, birilerinden alıp birilerine veriyor. Bu bakımdan da en ismi, en aşağılık ve en korkunç vergilerden biri. Yoksuldan alıp zengine verir ve çaktırmadan yapar. Bir vakitler konuşulan ve Türkiye’de de hâlâ bahsedilen ‘Enflasyonu göze aldık, çünkü biz büyümek istiyoruz’. 1970’lerde bütün dünya bunu denedi ve bütün dünya bu işte çuvalladı. Biz de deneyip daha önce başarısız olduk aslında. Bunun neden olmadığını da biliyoruz. ‘Enflasyonu yükselteyim lakin büyüyeyim’ böyle bir şey yok, hiç olmadı. Türkiye’de de olmadığını görüyoruz. Bir sefer daha görmemize gerek yok. 90’larda da gördük bunu. Anlamak için de bir işi bir sefer yapmış olmak da kâfi aslında. Enflasyonunuz ortalamada yüzde 2 ise, 1-3 ortasında, 0-5 ortasında gidiyor geliyor, enflasyonu şayet ıskalıyorsanız ve beklemediğiniz üzere olduysa kusurunuz yüzde 2. Yaşarsınız o vakit. Ortalama enflasyonunuz yüzde 30 ise şayet, o enflasyon yüzde 15-60 ortasında gidip geliyordur. Orada yaptığınız kestirim yanlışı artık çıkarılamaz, şirketleri batırıyor. Böyle olacağını beşerler önden görüyorlar aslında. 2 ay sonrasında vadeli süreç yapılamayan ülkede 2 sene sürecek yatırım işini kimse yapmıyor. Bu yatırımı yapmıyorsunuz, büyümüyorsunuz da. Enflasyon, büyümenin önünde büyük bir pürüz. Bu nedenlerle enflasyonu düşürmek zorundayız.
“BAĞIMSIZ, GÜVENİLİR MERKEZ BANKASI’NA GEREKSİNİMİMİZ VAR”
Enflasyonu düşüreceğiz diye yola çıkmak Türkiye’yi birleştiren bir şey. Güç olan birçok şeyi yapabilir hale getiriyor. Bunu yapmak için neye gereksinimimiz var? Hepimizin bildiği, bağımsız, güvenilir Merkez Bankası. Bu ezber yanlış değil, Gerçekten bu kaide. Bu kaidesi yerine getirmek de sıkıntı değil. ‘Türkiye’de yalnızca şu ankinden daha yeterli merkez bankacılar vardır’ demek zorunda değiliz. Dünyanın en yeterli merkez bankacılarından kimileri Türkiye’de. Bunlardan birinin konuşmasını az önce dinledik.
“TÜRKİYE’DE YALNIZCA MERKEZ BANKACILARI DEĞİŞTİREREK BEDAVAYA ENFLASYONU DÜŞÜREBİLECEĞİNİZE DAİR KENDİMİZİ ALDATMAMAMIZ GEREKİYOR”
Merkez Bankası yönetiminin güven vermesi lazım. Merkez Bankacılığı bir güven işidir. Fakat bu güveninin siyasetten bağımsızlıkla, kendi başına enflasyonu düşüreceğine dair kendimizi de aldatmamamız lazım. Çünkü aklı başında bir Merkez Bankacı yaptığı işlerin sonuçlarının ne olduğunu düşünecek. Bu sonuçlar şayet ‘Benim enflasyonu düşürmek için yapacağım şey hazineyi batırır. Benim enflasyonu düşürmek için yapacağım şey mali sektörde kriz yaratır’ ise tekrar iş yapamaz hâle geliyorsunuz. Bunun için de bütünsel bir değişiklik ve bir uyum elzem. Bu bakımdan Türkiye’de yalnızca Merkez Bankacıları değiştirerek bedavaya enflasyonu düşürebileceğinize dair kendimizi aldatmamamız gerekiyor.
Merkez Bankası’nın SWAP hariç net rezervleri nereden baktığınıza ve ne vakit baktığınıza bağlı olarak eksi 20 milyar dolar ile eksi 60 milyar ortasında gidip geliyor. Memleketler arası konferanslarda bu hususları uygun bilen iktisatçılarla bunun nasıl negatif olabildiğini konuşmak iktisatçı olarak eğlenceli, vatandaş olarak hicap verici bir şey. Neden böyle? Neden bu rezervler buraya geliyorlar?
Ya sonuçları beğenmiyoruz, beğenmediğimiz sonuçları siyasetleri düzeltmek yerine bu sonuçları direkt baskılayarak düzeltmeye çalışıyoruz. Kuru yükselten siyasetleri değiştireceğimize bu siyasetleri koruyup, kuru tutmak için rezervlerinizi satarsanız ortaya bu sonuç çıkıyor. Bunu beğenmeyip, ‘Bu beşerler bu rezervleri niçin alıyorlar? Ellerine nereden geçiyor? Krediden geçiyor. O vakit kredileri köstekleyelim’ derseniz, direkt bankalara müdahale etmeye başlıyorsunuz. Türkiye’de çabucak her alanda bu haldeki müdahaleleri görüyoruz.
Türkiye’nin şu an gittiği komuta iktisadı yolundan düzenlenmiş bir piyasa iktisadına tekrar dönmesi gerekiyor.
Devlet dediğiniz şey, devlet kapasitesi biber gazı sıkmak değil. Gerçekten geliri tahkim edebilmek mesela, kendi aldığı kararı uygulayabilmek. Bunu yaptığımız vakit, Hacer hanımın bahsettiği gelir transferlerini gerçek yapabilir hâle geleceğiz. Çünkü kim gerçekten ihtiyaç sahibi, kim havadan ‘Bana da’ diyor, anlar hâle geleceğiz. Bunlar bizim elzem şeyler. Bunları yaptığımızda, Merkez Bankası’na ‘Sen de işini hakikat düzgün yap. Enflasyon düşsün’ diyebiliyoruz.
“İYİ İKTİSAT SİYASETİ YAPMAK TÜRKİYE’DE HÂLÂ MÜMKÜN”
Türkiye gerçekten iktisat siyaseti uzmanlığı çok olan, uzmanı çok olan, beşeri sermayesi yüksek olan bir ülke. Para siyasetinde özellikle böyle. Tam da bu bakımdan varlık içinde yoklukla yaşıyoruz. Bu kadar uzmanlığın, bilginin, uygulama kültürünün olduğu bir ülkede bir kez daha bunları yapmıyor olmalıydık. Bu beşerler hâlâ hayattalar ve bu ülkedeler. Âlâ iktisat siyaseti yapmak Türkiye’de hâlâ mümkün.
Türkiye’de enflasyonu düşüren siyaset, yalnızca enflasyonu düşürmeyecek. Birçok şeyi birden ıslah edecek. Bu parasız değil. Bunun bir maliyetini ödeyeceğiz. O maliyet bir kere ödenecek. Sonra yararı, kuşaklar boyu… Şu anda çektiğimiz eziyeti biliyoruz. Uzmanlıkla, Türkiye’de enflasyon düşer ve bu ülkede enflasyon düşecek, diyebiliyorum. Bunun nasıl yapılacağını biliyoruz. Güç değil. Türkiye’de bunu çok uygun bilen beşerler mevcut. Gereksinimimiz olan şey bunu yapacak niyet ve irade. Baştaki maliyetini kaldıracak olan toplumsal mutabakat. Bunu yapacak bir ülke olduğumuzu düşünüyorum. Nihayetinde, dönüp bakıp; Türkiye’de enflasyon düştü, gelir dağılımı düzeldi, büyüme arttı, gitmiş olan beşerler bu ülkeye tekrar memnunlukla geri geldiler dediğiniz vakit; bu dünya değiştiği için olmayacak. Biz böyle yaptığımız için olacak.”
