IMF, Türkiye’nin Büyüme Tahminini Güncelledi: Düşüş Var!
CHP’NİN İKİNCİ YÜZYILA DAVET BULUŞMASI… PROF. DR. HAKAN KARA: “TÜRKİYE, SAHİP OLDUĞU BİRİKİM VE BEŞERÎ SERMAYE İLE YAPABİLECEK KAPASİTEYE SAHİP. KÂFİ Kİ DAHA BİLİMSEL NORMLARA YANLIŞSIZ DÖNÜŞÜ DESTEKLEYEN BİR İKLİM OLUŞSUN”
Haber: EDDA SÖNMEZ – ÇAĞATAN AKYOL / Kamera: ADEM KARABAYIR
CHP’nin “İkinci Yüzyıla Çağrı” sloganıyla İstanbul’da düzenlendiği vizyon toplantısında konuşan Prof. Dr. Hakan Kara; “Para siyasetinin önemsizleştirilmesi diye tanımladığım bir dönem var. Özellikle 2017 yılından itibaren kamu bankaları üzerinden para siyasetinin baypas edilmesi ve 2018 yılında kanunen, 2019 yılında da fiilen Merkez Bankası’nın bağımsızlığının bitmesine şahit olduk. Akabinde da bugün içinde bulunduğumuz süreç başladı. 2021 yılından itibaren Kur Muhafazalı Mevduat (KKM), kur rejiminde değişim, kredi siyasetindeki değişik ile bir arada bir finansal baskılama içerisinde tahminen de tarihin en ani enflasyonunu yaşadık” dedi. Kara, “Kolay değil, birikmiş sıkıntılar var. Sıkıntıları öteleyerek, görmezden gelerek yahut içe kapanarak halledemeyiz… Türkiye, sahip olduğu birikim ve beşerî sermaye ile yapabilecek kapasiteye sahip. Kâfi ki daha bilimsel normlara yanlışsız dönüşü destekleyen bir iklim oluşsun” diye konuştu.
CHP’nin “İkinci Yüzyıla Çağrı Buluşması”, İstanbul Lütfi Kırdar Memleketler arası Kongre ve Stant Sarayı’nda yapıldı. Prof. Dr. Hakan Kara, iktisattaki problemleri, Türkiye’nin yaşadığı geçmişteki krizlere değinerek sunum yaptı.
Prof. Dr. Kara’nın konuşmasından öne çıkan başlıklar şöyle:
“AYAĞI YERE BASAN, BİR MAKRO ÇERÇEVE ORTAYA KOYMAK GEREKİYOR: Yoksullukla mücadele için kaynak gerekiyor. Sürdürülebilir bir büyüme lazım. Gelir artışı lazım. Bunun için de ayağı yere basan, bir makro çerçeve ortaya koymak gerekiyor. Ben de bugün sunumumda eski bir bürokrat olarak, yeni bir akademisyen olarak bu iki şapkayı harmanlayarak önümüzdeki dönemde bir makro istikrar programının ana bileşenleri; özellikle makro finansal taraftan bakılınca nasıl olmalı, buna naçizane görüşlerimi lisana getirmeye çalışacağım.
GEÇMİŞTEN DERS ALIP GELECEĞE YÖNELİK SİYASETLER TASARLAMAK GEREKİYOR: Sunumda vurgulamak istediğim şey, geçmişten ders alıp geleceğe yönelik siyasetler tasarlamak gerekiyor. Türkiye’nin önemli bir tecrübesi var. 2001 krizi sonrası uygulanan politikalar… Ben bu siyasetlerden alınabilecek dersleri biraz anlatıp akabinde da Türkiye’ye özgü bir makro finansal tasarım nasıl oluşturulabilir bunu ait görüşlerimi paylaşmak istiyorum.
2001 SONRASI ÖNCE BİR ENFLASYON HEDEFLEMESİ UYGULANDI: 21. yüzyılda iktisat siyaset tecrübesi deyince art planda Merkez Bankası’nın da başrolde olduğu bir kronoloji benim aklıma geliyor. 2001 sonrası önce bir enflasyon hedeflemesi uygulandı. O dönemde bağımsız para siyaseti ve Merkez Bankası’nın kısa vadeli faizleri temel araç olarak kullandığı ve buna da sıkı bütçe siyasetinin faiz için fazla ile eşlik ettiği teğe program vardı.
2019 YILINDA DA FİİLEN MERKEZ BANKASI’NIN BAĞIMSIZLIĞININ BİTMESİNE ŞAHİT OLDUK: Akabinde küresel kriz sonrası biraz yaklaşım değişmeye başladı. Finansal istikrar vurgusu ön plana çıkmaya başladı. Lakin art planda da Merkez Bankası’nın faiz siyaseti üzerindeki kısıtlar o dönemde başlamıştı. Daha sonra para siyasetinin önemsizleştirilmesi diye tanımladığım bir dönem var. Özellikle 2017 yılından itibaren kamu bankaları üzerinden para siyasetinin baypas edilmesi ve 2018 yılında kanunen, 2019 yılında da fiilen Merkez Bankası’nın bağımsızlığının bitmesine şahit olduk. Akabinde da bugün içinde bulunduğumuz süreç başladı. 2021 yılından itibaren Kur Muhafazalı Mevduat (KKM), kur rejiminde değişim, kredi siyasetindeki değişik ile birlikte bir finansal baskılama içerisinde tahminen de tarihin en ani enflasyonunu yaşadık.
2001 YILINDAKİ SIRALAMAMIZ NE İSE ŞU ANDA DA EMSAL BİR YERDEYİZ: Türkiye’nin dünyada enflasyon sıralamasını koymak istedim. Aslında enflasyon düzeyi değil, başka ülkelere göre nerede olduğunuz da çok önemli. 1980’lerde, 90’lar Türkiye genelde dünyanın en yüksek beşinci, onuncu, yirminci enflasyonu ortasında yer alıyor. Performansımız çok âlâ değil. Ama tabana 2001 yılında vuruyoruz. 2001 krizi ile birlikte bu data tabanında yer alan ülkeler ortasında en kötü üçüncü enflasyona sahip ülkeyiz. Enflasyon ile mücadelede bir ölçü muvaffakiyet elde ediliyor. Türkiye, enflasyon sıralamasında dünyada ortalara yanlışsız çıkıyor. Akabinde 2011 yılından itibaren para siyasetleri üzerindeki kısıtların başlamasıyla ve tıpkı vakitte da bir önceki dönemde oluşan birtakım makro finansal dengesizliklerin de artık iktisat siyasetlerini zorlamaya başlamasıyla enflasyonda elde edilen kazanımlar kademeli olarak veriliyor. 2017 yılından sonraki süreçte de para siyasetinin giderek daha etkisiz hale getirilmesi ile birlikte bugüne geldiğimizde 2001 yılına geri dönmüş bulunuyoruz. 2001 yılındaki sıralamamız ne ise şu anda da misal bir yerdeyiz.
TÜRKİYE GERÇEK OLARAK EN FAZLA PAHA KAYBEDEN PARA ÜNİTESİNE SAHİP: 2001 yılından sonra uygulanan siyasetler yalnızca enflasyona odaklandığı için ve faiz dışı fazla üzerinden bir kurgu yapmaya çalıştığı için aslında art planda biriken makro finansal dengesizlikler de çok fazla dikkate alınmıyor olabilir. Geriye dönüp baktığımızda sorun gerçek kura dikkat edin. Türkiye, 2001 – 2010 ortasında kendine benzeri ülkeler ortasında neredeyse en fazla gerçek olarak paha kazanan para ünitesine sahip. 2011 sonrasına baktığımızda tam aykırısı söz konusu. Türkiye gerçek olarak en fazla bedel kaybeden para ünitesine sahip. Ya bir uçtayız ya öteki uçtayız.
YA İÇ DENGEYİ SAĞLAYABİLİYORUZ YA DA DIŞ DENGEYİ SAĞLAYABİLMİŞİZ: Bu süreç aslında bize şunu söylüyor ya iç dengeyi sağlayabiliyoruz ya da dış dengeyi sağlayabilmişiz. Birinci 10 sene enflasyonla mücadelede belirli bir muvaffakiyet elde edilebilmiş, ancak o sırada cari açık süratli bir formda üst gelmiş, ikinci 10 seneye baktığınızda tam zıddı bir durum. Cari istikrarda bir ölçü güzelleşme var lakin enflasyon sorunu ile karşı karşıya gelmişiz. Hasebiyle o döneme bakıldığında bütüncül bir siyaset uygulanması gerektiği açık. Bu dengesizlikleri, bir siyaset uygularken, enflasyon ile mücadele ederken art planda oluşan dengesizlikleri azaltacak bir makro finansal çerçeveye ihtiyaç var.
TÜRKİYE İKTİSADININ DIŞ ŞOKLARA KARŞI DAYANAKLILIĞINI ARTIRACAK DÜZENEKLERE İHTİYAÇ VAR: Şu tabloyu da değiştirmemiz gerekiyor. Türkiye’de bir gel, git döngüleri yaşıyoruz. 1980’lerin sonlarından itibaren büyümeye ve finansal akımlara baktığımız vakit el ele gidiyorlar. Birkaç yıllık yüksek büyüme sonrası bir çakılma dönemi yaşıyoruz. Bu döngü kendi kendini sürekli tekrar ediyor. Bununla sürdürülebilir kalkınma, gelir artışı olmaz. Ve yapısal ıslahatlar için de gerekli kaynakları sağlamak sıkıntı olur. Bu tablonun değiştirilmesi lazım. Bu tablonun değiştirilmesi için de makro finansal siyasetlerin yerli yerine oturması ve Türkiye iktisadının dış şoklara karşı dayanaklılığını artıracak düzeneklere ihtiyaç var.
BÜTÜN BUNLAR BİRBİRLERİNİ DESTEKLEYECEK HALDE DEVREYE SOKULMASI GEREKİYOR: Ben dört ayaklı bir siyaset setinin uygun olabileceğini düşünüyorum. Para siyasetini yerli yerine oturttuktan sonra onun üzerine eklenmesi gereken siyaset bileşimden bahsediyorum. Bunun bir bacağını makro ihtiyati siyasetler oluşturuyor, bir ayağını gerçek kur ve rezerv siyaseti, maliye siyaseti ve yapısal politikalar… Bütün bunlar birbirlerini destekleyecek halde devreye sokulması gerekiyor.
TÜRKİYE, SAHİP OLDUĞU BİRİKİM VE BEŞERÎ SERMAYE İLE BUNLARI YAPABİLECEK KAPASİTEYE SAHİP: Bütün bunlar bir ortada yapılırsa, 2001 yılından alınan dersler daha önceki dönemden alınan derslerle birlikte bütün bunlar devreye konulursa o vakit sağlıklı bir kalkınma ve refah artışı için elverişli bir taban oluşturulur diye düşünüyorum. Alışılmış ki kolay değil, birikmiş sıkıntılar var. Sıkıntıları öteleyerek, görmezden gelerek yahut içe kapanarak halledemeyiz. Türkiye’nin 40 yılı aşkın bir dışa açılma tecrübesi var. Buradan artık sert bir biçimde geriye dönüş çok güç. Hasebiyle bununla yaşamasını ve buradan gelebilecek olumlu faktörleri ön plana çıkartan, aksileri dengeleyen araç dizaynına ihtiyaç var. Bunları yaparken de ülkeyi özgü ihtiyaçları gözetmek gerekiyor. Geçmişten alınan dersleri de içselleştirmek gerekiyor. Türkiye, sahip olduğu birikim ve beşerî sermaye ile bence bunları yapabilecek kapasiteye sahip. Kâfi ki daha bilimsel normlara gerçek dönüşü destekleyen bir iklim oluşsun.”
