Üsküdar Üniversitesi’nde yapılan, “Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı Araştırması”nda, “sosyal medya kuşağı” olarak isimlendirilen Z jenerasyonunun elektromanyetik radyasyon ve buna yönelik maruziyet algıları düşük olduğu belirlendi. Yaş arttıkça; farkındalık, bilinç, telaş düzeyi ve buna yönelik önlem alma algısı artış gösterdiği görüldü. Bayanların bilinç düzeyi daha yüksek, erkeklerin ise daha kaygılı olduğu saptandı.

Üsküdar Üniversitesi, Türkiye’de bin 187 iştirakçi ile “Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı (ERMA) Araştırması” yaptı. Araştırmayı Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Osman Çerezci ile İrtibat Fakültesi Yeni Medya ve Gazetecilik Bölümü öğretim üyesi ve Ölçek Geliştirme Koordinatörü Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal yürüttü.

Gönüllülük prensibine göre tesadüfi örnekleme yoluyla oluşturulan, yaşları 18- 72 ortasındaki bin 187 kişi, araştırmaya; elektronik ortamda katıldı.

“GENÇ NESLİN ALGI DÜZEYİ DÜŞÜK ÇIKTI”

Osman Çerezci, araştırmanın “farkındalık”, “bilinçlilik” ve “endişe” tematik manalarıyla tahlil edildiğini belirterek, “Araştırma raporundan özellikle yaş ve eğitim düzeyine göre farklı maruziyet algısı ortaya çıkmıştır. Özellikle genç jenerasyonun elektromanyetik radyasyon maruziyetine dair algı düzeyinin düşük çıkması dikkat çekmektedir” dedi.

“ELEKTROMANYETİK RADYASYON KİRLİLİĞİ İNSANLIĞI TEHDİT EDİYOR”

Teknolojik gelişmelerin yaşama sağladığı kolaylıklar hasebiyle insanları birçok elektronik aygıta bağımlı hâle getirdiğini kaydeden Prof. Dr. Osman Çerezci, “Elektriksel aygıtları kullanırken çevreye yayılan elektromanyetik radyasyon kirliliği insan sıhhatini etkileyebilecek düzeyde yeni bir çevre sorunu olmaya hakikat yükseliyor. Cep telefonları, baz istasyonları ve öbür irtibat araçlarının kullanımın sıklığına bağlı olarak beşerler dijital dünyanın çevresel atığı olan elektromanyetik kirliliğin atmosferine girmektedir” değerlendirmesini yaptı.

“DİJİTAL DÜNYADAN YAYILAN BİR SALGIN”

Elektromanyetik alan kirliliğine karşı hudut bedel uygulayan ülkelerin hassaslık yaklaşımlarının da farklı olduğunu belirten Çerezci, “Elektromanyetik radyasyon maruziyet limitlerinin toplumun her bölümüne birebir düzeyde güven verebilmesi tartışılmaktadır. Dünya Sıhhat Örgütü elektromanyetik alanları 2B sınıfı kanserojen olarak belirlemiştir. Uzun süreli elektromanyetik radyasyon maruziyeti kaynaklı sıhhat problemlerini yaşamamak için bilinçli teknoloji kullanıcısı olmaya özen gösterilmesi yani kişisel önlemler almak önemlidir. Elektromanyetik kirliliğin dijital dünyadan yayılan bir salgın olduğu unutulmamalıdır” uyarısı yaptı.

“GENÇ NESİL İÇİN FARKINDALIK ÇALIŞMASI YAPILMALIDIR”

Teknolojinin çok süratli gelişmesine paralel olarak genç jenerasyonun ömrü boyunca daha fazla EMA tesirinde kalacak olmasının eğitim çağındaki gençler için dikkate alınması gereken bir risk olduğunu da vurgulayan Çerezci, şunları kaydetti:

“Bu nedenle eğitim çağındaki çocuklarımıza farkındalık çalışması yapılması önemlidir. Bu anket çalışması sağlıklı jenerasyonların yetişmesine katkı vermek için MEB ile iş birliği yapma çağrısı olarak kabul edilebilir. EMR nerede? Okulda mı, konutumuzda mi, ofisimizde mi? EMR her yerde. Vakit, EMA maruziyetinin farkına varma, kendimizi ve ailelerimizin sıhhatini korumak için farkına varma ve yanlışsız pratik önlem alınması vaktidir.”

“VERİLER, YAPILACAK YENİ ÇALIŞMALARA BİR YOL HARİTASI SAĞLAYABİLİR”

Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal ise şimdiye kadar dijital teknolojilerin kullanımı, cep telefonu kulanım alışkanlıkları, toplumsal medyanın tesirleri üzere hususları bağlantı, sosyoloji, psikoloji üzere disiplinler yönünden ele aldıklarını belirterek, şunları lisana getirdi:

“İletişim teknolojilerinin elektromanyetik radyasyon maruziyeti açısından ele alındığı bu algı çalışması, farkındalık oluşturmada önemli bir adım oldu. Bu araştırma kapsamında toplumsal bilimler ile mühendislik bilimi iş birliğinde Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısını ölçebileceğimiz geçerli ve güvenilir bir ERMA Ölçeği geliştirdik. Toplumsal medya jenerasyonu olarak isimlendirdiğimiz Z jenerasyonunun bu araştırmada elektromanyetik radyasyon ve buna yönelik maruziyet algılarının düşük çıkması gençlerin sıklıkla kullandıkları cep telefonu, airpods kulaklık üzere teknolojik araçların yaydığı elektromanyetik radyasyona karşı dikkatli olmaları gerektiğini ortaya koymuştur. Başka yandan, araştırma dataları, yapılacak yeni çalışmalara bir yol haritası sağlayabilir.”

ARAŞTIRMAYA KATILANLARIN YAŞ ORTALAMASI 29,6

Araştırmaya yüzde 61,1 bayan (725 kişi), yüzde 38,6 erkek (458 kişi) olmak üzere bin 187 kişi katıldı. Yaşları 18 ile 72 ortasında değişen iştirakçilerin yaş ortalaması 29,6 oldu. Yüzde 31,5’i evli, yüzde 67,8’i bekar olan iştirakçilerin öğrenim durumları ise yüzde 62,8’i üniversite, yüzde 19,5’i lisansüstü, yüzde 10,4’ü yüksekokul, yüzde 5,1’i lise, yüzde 1,6’sı İlköğretim olarak belirlendi.

TEKNOLOJİ KULLANIMINA AİT SORULAR YÖNELTİLDİ

Araştırmada geliştirilen ERMA ölçeğinin yanında, demografik sorularla birlikte cep telefonu kullanım amaçları, cep telefonu, kulaklık ve öbür elektronik aygıtların kullanım alışkanlıkları, toplumsal medyada geçirilen süre ve elektromanyetik radyasyon farkındalığına yönelik sorular da soruldu.

KATILIMCILARIN ORTALAMA PUANI 34,9 OLDU

Araştırmada kullanılan “Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı Ölçeği”nden bin 187 iştirakçinin aldığı ortalama puan 34,9 bulundu. Ölçekten alınan puanlar 11- 25 aralığında “düşük seviye”, 26- 40 aralığında “orta seviye”, 41- 55 puan aralığında “yüksek seviye” olarak bedellendiriliyor. Buna göre, araştırmada elde edilen 34,9 puan “orta seviyede” bir algıyı ortaya koydu.

Ölçekteki boyutlardan alınan puanlar incelendiğinde, dört unsurdan oluşan “farkındalık” boyutundan alınan ortalama puan 13,23 bulundu. Öbür dört unsurdan oluşan “bilinçlilik” boyutundan alınan ortalama puan 13,57 bulundu. Her iki boyutun puan aralığı; 4- 9 aralığında “az seviye”, 10- 15 aralığında “orta seviye”, 16- 20 aralığında “yüksek seviye” olarak bedellendiriliyor. Buna göre, araştırmaya katılan bin 187 kişinin elektromanyetik radyasyon maruziyetine yönelik farkındalığı orta düzeyde; bilinçliliği orta düzeyde olduğu belirlendi.

BAZ İSTASYONLARININ NE HİSSETTİRDİĞİ SORULDU

Ölçekteki farkındalığa yönelik hususlar incelendiğinde; “Evimin yakınındaki baz istasyonlarından yayılan elektromanyetik radyasyonun ailemi etkileyeceğini düşünürüm”, “Evimin çok yakınında yüksek tansiyon sınırı olsa endişelenirim”, “Elektromanyetik kirlilik sürekli kaygı ettiğim bir çevre sorunudur”, “Elektromanyetik radyasyon yayan aygıtlardan mümkün olduğunca uzak dururum” soruları ölçekte yer aldı.

ORTA DÜZEYDE KAYGI TESPİT EDİLDİ

Ölçekteki bilinçliliğe yönelik unsurlar incelendiğinde; “Yüksek tansiyon, baz istasyonu ve trafo bulunan parklarda çocukların oynamaması gerektiğini düşünürüm”, “Elektromanyetik radyasyondan korunmak için saç kurutma makinasını az kullanırım”, “Yüksek tansiyon çizgileri ve baz istasyonu yakınından mesken almak yahut kiralamak istemem”, “Cep telefonumda airpods (kablosuz) yerine kablolu kulaklık tercih ederim” tercihleri ölçekte yer aldı. Başka yandan, “endişe” boyutundan alınan ortalama puan 8,15 bulundu. Buna göre, alınan puan 3- 6 aralığında “az seviye”, 7- 11 aralığında “orta seviye”, 12- 15 aralığında “yüksek seviye” olarak bedellendiriliyor. Buna göre, araştırmada kaygı boyutundan alınan 8,15 puan orta düzeyde bir kaygı olduğunu ve bu kaygıdan ötürü önlem almaya yönelik orta düzeyde bir algının var olduğunu gösterdi.

KADINLAR DAHA BİLİNÇLİ, ERKEKLER DAHA TELAŞLI ÇIKTI

Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı çeşitli değişkenlere göre de incelendi. Cinsiyete göre yapılan incelemede, bayanların bilinçlilik puanı erkeklerden yüksek bulundu. Buna göre, bayanların erkeklere göre elektromanyetik radyasyon maruziyetine yönelik daha bilinçli olduğu ortaya çıktı, lakin tasa boyutuna göre erkeklerin bayanlara oranla daha telaşlı olduğu ve önlem almaya yönelik algılarının daha yüksek olduğu sonucuna varıldı.

YAŞ ARTTIKÇA ALGI DÜZEYİ ARTIYOR

Yaşa göre yapılan incelemede; iştirakçilerin yaşları 18- 29 (sosyal medya kuşağı); 30- 45 (televizyon kuşağı); 45- 72 (radyo kuşağı) olarak üç jenerasyona ayrılarak karşılaştırıldı. Yaş arttıkça elektromanyetik radyasyon maruziyet algı düzeyinin arttığı ortaya çıktı. Yapılan karşılaştırmada, algı düzeyi en yüksek nesil radyo jenerasyonu olarak isimlendirilen 45 yaş üzerindeki şahıslar olarak bulundu. Daha sonra televizyon nesli yani 30-45 yaş aralığındaki bireylerin algı düzeyi yüksek bulundu.

Z JENERASYONU TELAŞ DUYMUYOR

Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algı düzeyi en düşük nesil ise toplumsal medya jenerasyonu (18- 29 yaş) bulundu. Yaş arttıkça elektromanyetik radyasyon maruziyet farkındalığı, bilinçliliği, tasa düzeyi ve buna yönelik önlem alma algısı arttığı görüldü. Toplumsal medya jenerasyonu en telaş etmeyen jenerasyon olduğu için önlem almaya yönelik algı düzeyleri başka nesillerden daha düşük çıktı.

MARUZİYET ALGISI EĞİTİM YÜKSELDİKÇE ARTTI

Öğrenim durumuna göre elektromanyetik radyasyon maruziyet algısı (ERMA) lisansüstü öğrenim düzeyindeki iştirakçilerde en yüksek bulundu. Üniversite ile lisansüstü öğrenim düzeyine sahip iştirakçiler karşılaştırıldığında farklılık tespit edildi, lisansüstü öğrenim düzeyindeki bireylerin üniversitedekilere göre farkındalık ve algı düzeyi yüksek bulundu. Yapılan sıralamada en yüksek ERMA düzeyi lisansüstü, ikinci sırada lise, üçüncü sırada yüksekokul yer aldı. ERMA düzeyinde son sırada ise üniversite öğrencilerinin olduğu belirlendi.

KATILIMCILARIN ÇOĞU CEP TELEFONUNU BAŞ UCUNDA TUTUYOR

“Yatarken cep telefonunuzu baş ucunda fiyat mısınız?” sorusunun yöneltildiği araştırmada bin 187 iştirakçinin yarısından fazlası (yüzde 55,8) “sıklıkla” cevabını verdi. Bazen diyenler yüzde 29,7, hiçbir vakit diyenler ise yüzde 14,2 bulundu. Ölçeğe göre yapılan karşılaştırmada, yatarken cep telefonunu baş ucunda tutma sıklığı arttıkça elektromanyetik radyasyon maruziyet algısı düştü. Algı düzeyi en yüksek, yani farkındalık, bilinçlilik ve telaş sahibi şahısların bu soruya “hiçbir zaman” karşılığı verdiği görüldü.

KABLOSUZ KULAKLIK KULLANIMI DA SORULDU

“Cep telefonunda airpods (kablosuz) kulaklık kullanır mısınız?” sorusuna bin 187 iştirakçinin yüzde 31,1’i “sıklıkla” dedi. Bazen diyenler yüzde 27,6, hiçbir vakit diyenler ise yüzde 41,1 oldu. Ölçeğe göre yapılan karşılaştırmada, cep telefonunda kablolu kulaklık kullananların ERMA algı düzeyi ve buna bağlı farkındalığı, bilinçliliği, telaşa bağlı önlem algısı en yüksek, airpods (kablosuz) tercih edenlerin daha düşük bulundu.

“Evinizin çok yakınında yüksek tansiyon çizgisi var mı?” sorusuna yüzde 47,2 oranı ile en çok “bilmiyorum” cevabı verildi. İkinci sırada yüzde 44 ile “hayır” denildi. Yüzde 8,5 ise “evet” dedi. Ölçeğe göre yapılan karşılaştırmada, konutunun yakınında yüksek tansiyon sınırı olmadığını belirtenlerin farkındalığı yüksek bulundu. Bilmiyorum ya da evet diyenlerin farkındalık, bilinçlilik ve tasa düzeyleri bariz bir biçimde daha düşük bulundu.

KATILIMCILARIN YARISI DIŞARI ÇIKARKEN FİŞLERİ ÇEKİYOR

“Dışarı çıkarken elektronik aygıtların fişini çeker misiniz?” sorusuna yüzde 51,1 oranındaki iştirakçi “evet” dedi. Yüzde 28’i “bazen”, yüzde 20,8’i ise “hayır” dedi. Ölçeğe göre yapılan karşılaştırmada, dışarı çıkarken elektronik aygıtların fişini çekme sıklığı arttıkça farkındalık düzeyi arttığı görüldü. “Evet” ve “bazen” diyenlere göre, “hayır” diyenlerin farkındalık, bilinçlilik ve tasa düzeyi düşük çıktı.

BAŞ AĞRISI ÇEKENLERİN MARUZİYET ALGISI DÜŞÜK ÇIKTI

“Baş ağrınız ne sıklıkla olur?” sorusuna yüzde 67,6 oranındaki iştirakçi “bazen” dedi. Yüzde 16,3’ü “sıklıkla” karşılığını verdi. Buna göre, bazen ve sıklıkla yani baş ağrısına sahip iştirakçi oranı yüzde 83,9 oldu. Yalnızca yüzde 16,2 oranındaki iştirakçi “hiçbir zaman” dedi. Baş ağrısı sıklıkla olanların ölçekten aldıkları puan en düşük yani elektromanyetik radyasyon maruziyet algıları daha düşük olduğu belirlendi. Özellikle telaş boyutunda; baş ağrısı sıklıkla olanların puanı düşük, yani tasası düşük çıktı ve buna bağlı önlem almaya yönelik algıları da düşük çıktı. Başka yandan baş ağrısı sıklığına “hiçbir zaman” diyenlerin tasa boyutunda düzeyi yüksek ve önlem algılarının da yüksek olduğu belirlendi.

ARAŞTIRMAYA KATILANLARIN YARISI TOPLUMSAL MEDYAYA 1- 3 SAAT ORTASI BAĞLANIYOR

“Sosyal medyaya günde ne kadar süre bağlanırsınız?” sorusuna 1- 3 saat diyenler yüzde 49,2 oldu. Günde 4- 6 saat bağlananlar yüzde 28,2, 1 saatten az bağlananların ise yüzde 15,5 olduğu belirlendi. Günde 7 saatten fazla toplumsal medyaya bağlananlar yüzde 6,8 bulundu. Ölçeğe göre yapılan karşılaştırmada, günlük toplumsal medya kullanım süresi arttıkça elektromanyetik radyasyon maruziyet algı düzeyi düştü. Günde 1 saatten az kullananların farkındalık, bilinçlilik ve tasaya bağlı önlem algıları en yüksek bulundu. En düşük farkındalık, bilinçlilik ve kaygı düzeyi 7 saatten fazla kullananlarda görüldü. Daha sonra 4- 6 saat bunu takip etti.

SOSYAL MEDYAYA CEP TELEFONUNDAN BAĞLANILIYOR

Sosyal medyaya hangi aygıttan bağlanıldığı sorulduğunda ise en yüksek oranda (yüzde 92,9) cep telefonu denildi. Yalnızca yüzde 4,4’ü taşınabilir bilgisayar ve yüzde 2,2’si masaüstü bilgisayar cevabı verdi. Cep telefonu toplumsal medyaya bağlanmada en yüksek oranda tercih edilen aygıt olarak bulundu.

Cep telefonunun hangi amaçlarla ne sıklıkla kullanıldığı ayrıyeten incelendi. Arama yapma sıklığı; yüzde 62,2 sıklıkla; yüzde 25,6 bazen; yüzde 7,6 nadiren; yüzde 3,5 hiçbir vakit olarak bulundu.

Mesaj yazma sıklığı; yüzde 57,9 sıklıkla; yüzde 20,1 bazen; yüzde 13,8 nadiren; yüzde 4,2 hiçbir vakit olarak tesbit edildi.

Fotoğraf çekme sıklığı; yüzde 41,5 sıklıkla; yüzde 33,9 bazen; yüzde 18,3 nadiren; yüzde 3,5 hiçbir vakit olarak belirlendi.

Video çekme sıklığı; yüzde 33,7 nadiren; yüzde 29,1 bazen; yüzde 26,1 sıklıkla; yüzde 4,8 hiçbir vakit olarak bulundu.

Müzik dinleme sıklığı; yüzde 51 sıklıkla; yüzde 21,3 bazen; yüzde 15,1 nadiren; yüzde 7,2 hiçbir vakit olarak tabir edildi.

Film izleme sıklığı; yüzde 27,9 nadiren; yüzde 23 sıklıkla; yüzde 22,2 bazen; yüzde 18,2 hiçbir vakit olarak belirlendi.

Çevrim içi toplantıya katılma sıklığı; yüzde 35,4 nadiren; yüzde 22,7 bazen; yüzde 21,8 hiçbir vakit; yüzde 9,2 sıklıkla bulundu.

WhatsApp’te mesajlaşma/ görüntülü arama sıklığı; yüzde 55,8 sıklıkla; yüzde 25,3 bazen; yüzde 12,8 nadiren; yüzde 4,2 hiçbir vakit olarak bulundu.

Sosyal medya uygulamalarını kullanma sıklığı; yüzde 65,4 sıklıkla; yüzde 20,6 bazen; yüzde 7 nadiren; yüzde 4,6 hiçbir vakit olarak tespit edildi.

Alarm kurma (çalar saat) sıklığı; yüzde 62,5 sıklıkla; yüzde 19,1 bazen; yüzde 9,1 nadiren; yüzde 6,1 hiçbir vakit olarak belirlendi.

Elektronik posta kullanma sıklığı; yüzde 42 sıklıkla; yüzde 25,5 bazen; yüzde 19,3 nadiren; yüzde 8,1 hiçbir vakit olarak bulundu.

Böylece cep telefonunun en çok temel kullanımı (arama yapma, ileti yazma) yanında müzik dinleme, WhatsApp’te mesajlaşma/ görüntülü arama, toplumsal medya uygulamalarını kullanma ve çalar saat uygulaması kullanma amaçlarıyla da sıklıkla kullanıldığı tespit edildi.

İlgili Haberler

KADIKÖY’DE OLASI DEPREME HAZIRLIK SÜRECİ DEVAM EDİYOR

EFES SELÇUK İKLİM ATÖLYELERİ ARALIK TAKVİMİ AÇIKLANDI

Ali Gökçek’ten Bakan Uraloğlu’na: “Öğrencilere Yönelik Ücretsiz İnternet Hizmetinin Sağlanmasına Yönelik Çalışmalar Ne Aşamadadır”